The Warsaw Ghetto 1943 Gaza Palestine 2009 Children found themselves in the firing line
The Warsaw Ghetto 1943 Gaza Palestine 2009 Children found themselves in the firing line
9 January 2009: Children make up more than half of Gaza's 1.5 million inhabitants, and as such have found themselves in the firing line since Israel began its offensive against Hamas. Using unprecedented force, the Israeli army has launched raid after raid against the tiny, overcrowded territory, with the inevitable consequence that children have figured heavily among the casualty numbers. According to UN figures, more than 250 children have been killed and 1,080 wounded — about a third of the total casualties — since the offensive began on December 27. Here we look at the impact of the conflict on Palestinian children
Prezydent of Poland Lech Kaczynskina Monte Cassino 2009 18 maja 2009 r. podczas oficjalnej wizyty we Włoszech i w Watykanie, Prezydent Lech Kaczyński wziął udział w uroczystościach z okazji 65. rocznicy bitwy o Monte Cassino
Poland was the only country to fight in the European theatre of war from the first to the last day of the greatest armed conflict in the history of mankind. The war began with invading Poland: first, on September 1st, 1939, by the Nazi Germany, soon after, on September 17th, by the Soviet Union. Both invaders acted in concert, upon the Ribbentrop - Molotov Treaty (concluded on August 23rd). The allies of Poland - Great Britain and France - declared war upon Germany on September 3rd, but did not undertake any efficient military actions (the so-called "Phony War"). The Soviet Union joined the anti-Nazi alliance only in the summer of 1941, when invaded by Germany. The United States, although they gave a lot of significant material aid, joined the military actions within the frames of the coalition in December 1941 when assaulted by Japan and when Germany declared war upon them. In the Polish contribution to the defeat of Germany in the first place we notice determination and perseverance: despite the severe defeat in 1939, the Poles formed armies five more times, including four outside of their country: in France in 1939, in the United Kingdom in the summer of 1940 (after the defeat and capitulation of France), in the USSR in 1941 (the army of Gen. Anders that fought later in the South of Europe), and then again in the Soviet Union in 1943 there emerged the one that later fought at the Red Army's side. The fifth Polish army, created at the end of September of 1939 was the conspiratorial armed force in the occupied territory. For the entire period of the war there also existed the very important "silent front" - the intelligence. Probably up to 2 millions Poles served since September 1st, 1939 to May 8th, 1945 in all the Polish military formations - regular armies, partisan troops and underground forces. In the final stage of war the Polish troops on all the European fronts amounted to some 600 thousands soldiers (infantry, armored troops, aircraft and navy), and in the summer of 1944 while entering the open fight with the retreating Germans, the armed underground numbered more than 300 thousands sworn soldiers. It can be concluded that Poland put in the field the fourth greatest Allied army. Basic bibliography: Józef Garliński, Poland in the Second World War, 1939-1945, London 1985 ed. Edward Pawłowski, Wojsko Polskie w II Wojnie Światowej, Warszawa 1995. The 1939 Campaign At the outbreak of the war, Polish army was able to put in the field almost one million soldiers, 2800 guns, 500 tanks and 400 aircraft. On the September 1st, the German forces set to war against Poland amounted to more than 1.5 million solders, 9000 guns, 2500 tanks and almost 2000 aircraft. The Red Army began the invasion sending in the first lot more than 620 000 soldiers, 4700 tanks and 3200 aircraft. Despite the overwhelming odds and the necessity of defense against the offensive in all directions, the Polish army fought for 35 days. Warsaw held until September 28th, the Polish garrison of Hel Peninsula for more than a month. The last battle against German troops took place on October 5th. Polish losses in combat against Germans (killed and missing in action) amounted to ca. 70 000. 420 000 were taken prisoners. Losses against the Red Army added up to 6000 to 7000 of casualties and MIA, 250 000 were taken prisoners. Of these, almost all of the officers were murdered in the spring on 1940 in Katyn, Kharkiv and Tver upon Stalin's decision. Although the Polish army - considering the inactivity of the Allies - was in an unfavorable position - it managed to inflict serious losses to the enemies: 14 000 German soldiers were killed or MIA, 674 tanks and 319 armored vehicles destroyed or badly damaged, 230 aircraft shot down; the Red Army lost (killed and MIA) about 2500 soldiers, 150 combat vehicles and 20 aircraft. For many weeks Poland contained significant German forces, no advantage of this was taken by the Allies. Besides that, the necessity to reinforce the destroyed in Poland German military forces gave France and Great Britain more time to prepare to repulse invasion. Basic bibliography: Paweł Wieczorkiewicz, Kampania 1939 roku, Warszawa 2001; Steven J. Zaloga, Poland 1939. The Birth of Blitzkrieg, London 2002; Alexander B. Rossion, Hitler Strikes Poland. Blitzkrieg, Ideology, and Atrocity, Kansas 2003. The underground army home Home Army In the night from September 26th to 27th, 1939, a day before Warsaw's capitulation, General Michał Karaszewicz-Tokarzewski received from the Commander-in-Chief of the Polish army (at the time interned in Romania) an order to create a military conspiracy. Over a few weeks he summoned up a group of officers who avoided captivity and from the scratch they built the most powerful underground army in the occupied Europe. The first name of it was Służba Zwycięstwu Polski (SZP - Polish Victory Service), later Związek Walki Zbrojnej (ZWZ - Union for Armed Struggle), and from February 1942 - Armia Krajowa (AK - Home Army). This resistance is widely known under this last name. The actual creator of the Home Army was Gen. Stefan Rowecki (also known as "Grot") who was the chief of staff first, and from June 1940 to June 1943 - the Commanding Officer. After his seizure by Gestapo, this post was taken by Gen. Tadeusz Komorowski (aka Bór). The Home Army, being a voluntary force, in the same time was both a part of Polskie Siły Zbrojne (PSZ - or PAF - Polish Armed Forces) whose high command was located in exile, and the most important element of the Polish Underground State. The main goal of the AK was preparation and conducting the national uprising in case of advancing frontlines or general collapse of the German armed forces. There were created suitable structures - staff, high commands of arms and services, territorial commands (regions, and on lower level - districts), weapons were collected, officers and soldiers trained, information about enemy gathered. However, because of the atrocious nature of the German occupation, public feelings and attitude, it was necessary to undertake daily struggle. Therefore the AK activities consisted of two strictly connected to each other parts: 1. the daily conspiratorial struggle, 2. the national uprising (during which the Home Army was supposed to recreate the full structure of armed forces). Parallel to the official army there emerged military units of political parties, conspiracies based upon social organizations (e.g. upon the Fire Brigades emerged Skała, or "the Rock") and youth associations (e.g. Szare Szeregi, or "the Grey Ranks", based upon the Związek Harcerstwa Polskiego, or the "Polish Scouting Association"). They emerged thanks to the sabotage groups prepared by the General Staff before the war's outbreak. One of the tasks of the AK Commanding Officer was uniting them into one force. This took quite a lot of time. Eventually, only a part of radical nationalists (NSZ - Narodowe Siły Zbrojne - National Armed Forces) and, emerging up from the summer 1942 - military units of communist party remained out of the AK structures. In the spring of 1944, when the process of unification was ended, the Home Army numbered more than 300 thousand sworn soldiers. Apart from the staff and territorial structures there existed special units dealing among others with subversion and sabotage. In April 1940 the Związek Odwetu emerged (ZO - Retaliation Union), later transformed into the Kierownictwo Dywersji (Kedyw - Subversion Command) which acted on central level and in each region. In September 1941, because of the change in the Polish-Soviet relations the organization "Wachlarz" (or the "Fan") was created. It dealt with intelligence and sabotage closely behind the German-Soviet frontlines. From January 1st 1941 to June 30th, 1944 within the frames of daily struggle the AK and subordinate units ditched among others 732 trains, set fire to 443 transports, destroyed about 4300 vehicles, burnt 130 magazines of weapons and equipments, damaged 19 000 train carriages and 6900 engines, set fire to 1200 gasoline tanks, blew up 40 railway bridges, destroyed 5 oil shafts, froze 3 blast-furnaces, conducted about 25 sabotage acts in war factories, 5700 attempts on officers of different police formations, soldiers and volksdeutschs (Polish citizens of German origin that volunteered to quisle with Germans), set free prisoners of 16 prisons. The partisan troops - active from 1943 - fought more than 170 combats, killing more than 1000 Germans. At the beginning of 1944 there were about 60 active AK partisan troops (some numbered up to a few hundred soldiers) and about 200 sabotage squads. The AK organized a few conspiratorial groups in some of the concentration camp (e.g. in Auschwitz) and among Poles sent to Germany for slave work. The runaway allied prisoners of war were also helped. A contact by radio and couriers with the Polish government in exile and the Commander-in-Chief staff was also maintained. There functioned permanent transfer bases (the most important one in Budapest) and courier routes (e.g. to Sweden). Since February 1942 began to arrive the trained in England Polish sabotage and intelligence officers (the so called "cichociemni" - literally the "silent and dark ones"). In total 316 of them were parachuted in Poland. There also was a subversion propaganda action going on, addressed to German soldiers (the so called Action "N"). The AK conducted some large publishing activities: there were about 250 newspapers edited, including the largest resistance title - "Biuletyn Informacyjny" (Information Bulletin), which was published from November 5th, 1939 up to January, 1945. Besides the "Biuletyn" there were also issued military books of rules, handbooks and manuals for the cadets of the underground military schools (some 8600 soldiers graduated from them). As it can be seen, there were many various activities going on. Their own contribution to fight against the occupation regime paid Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB - Jewish Fighting Organization) and the supported directly by the AK Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW - Jewish Military Union) - mainly in the form of the heroic and desperate Warsaw Ghetto Uprising (April 19th - May 16th 1943). To the most spectacular actions of the Home Army belong: paralyzing the railway junction in Warsaw (night from October 7th to 8th , 1942), recapturing the prisoners in Pińsk (January 18th, 1943), bomb assault in a city railway station in Berlin (February 15th, 1943), recapturing the prisoners in downtown Warsaw (the so-called Arsenal action, March 26th, 1943), assassination of Franz Kutschera, the SS and Police Commander for the District of Warsaw (February 1st, 1994). It is estimated that until July, 1944 about 34 thousand soldiers of the Home Army and subordinate units were killed- some in combat but mostly they were executed or tortured to death in prisons - more or less 10% of the ranks. Among the "cichociemni" the losses added up to 1/3 of the ranks. The Underground State It was possible to build up the conspiratorial army to such a great size and manage for it to be so active only because it was closely connected with the Polskie Państwo Podziemne (PPP - the Polish Underground State) and civil resistance. The PPP was a unique phenomenon: in none of the European states there existed such a vast and differentiated structure. Besides the AK the main component of the PPP was Delegatura Rządu na Kraj (Government Delegate's Office at Home) which created a network of underground administration of all levels. The Kierownictwo Walki Cywilnej (Civil Fighting Executive) coordinated the activities of the so-called "little sabotage", undertook propaganda actions and activities aiming at maintaining the morale and spirit of resistance against Germany. A daily set of news was prepared for the Polish radio "Świt" (or the"Dawn") which broadcast from England but pretended to exist in Poland. The Kierownictwo also conducted secret education (including university level), helped the families of the victims of the invader and ran a separate action aiding the Jews ("Żegota"). It had its sections in prisons, by the post offices employees blocked the denunciations sent to German authorities, prepared plans for the after-war period and projects of running the territories that were expected to be captured on Germany (Biuro Ziem Nowych - the New Lands Office). There existed secret courts (civil and military ones), which sentenced the traitors and punished Nazi collaborators with infamy. Another part of the PPP was the existing from 1940 representation of political parties which eventually was named Rada Jedności Narodowej (RJN, the Council for National Unity) and was a substitute of the parliament. The RJN published proclamations and program declarations (e.g. about the goals of war and future political system of the country). Besides the PPP there functioned hundreds of social, political and cultural associations, there were published more than two thousand books and brochures and more than 1.8 thousand different periodicals. Within the resistance but outside of the PPP were situated only extreme organizations: the NSZ on the right side and the communists on the left. Both these formations tried to create their own substitute of quasi-state structures. "Burza" (the "Tempest") The plans of national uprising, which was the main goal of the AK, were changed a few times. The first one emerged when there still existed the Soviet-German alliance, the second one when the Soviet Union joined the anti-Nazi coalition. The last one was elaborated in the autumn of 1943 after breaking off by Moscow the diplomatic relations with Poland and when it turned out for sure that the Polish territory would be first entered by the Red Army. In this plan the uprising received the codename "Burza" (the "Tempest"). It assumed that the very moment when the frontlines would advance close to Poland, all the troops and structures of the AK would be called up to arms under the names of the pre-war Polish Army units (divisions and regiments), and increase sabotage actions. But first of all, they would begin to fight openly the retreating German troops, trying to get in touch at tactical level with the Red Army. In captured cities the underground authorities would come to light (the region and district delegate offices), take over the power and welcome as hosts the entering Soviet troops. Thus the uprising was to be a successive action and not just a one-time appearance in the entire country. "Burza" began on January 15th, 1944 with mobilization in Volhynia (the so-called "Polskie Kresy Wschodnie" - the Polish Eastern Borderlands) where local troops - transform into the 27th Volhynian Infantry Division of the AK - began actions against the Germans. However, when during the fights the AK units had to cross the frontlines, they were disarmed by NKVD (the Peoples Commissariat for Internal Affairs - Soviet secret political police). Despite the negative turnout, the AK High Command decided to continue the "Burza". More and more mobilized units entered the combat, and the greatest concentration of troops fought together with the Red Army in the battle of Vilnius (July 6th and 7th, 1944). A few days later the NKVD troops surrounded the Poles, disarmed them and interned. A part of them were able to manoeuvre out of encirclement. Again, the AK continued the insurgent action and its troops participated in capturing the subsequent cities and town: together with the Red Army in case of the big cities (like Lviv or Vilnius), or often on their own, in case of attacking some smaller German garrisons. For instance, in the region of Lublin, the AK units captured 7 cities on their own and 11 more together with the Soviets. The "Burza" covered a large territory from the Carpathians to Vilnius and the Lower Bug River, some 120 thousand soldiers fighting. On July 30th, 1944, Stalin ordered to disarm the AK, and the representatives of the Underground State that came out of the hiding and took over the offices were arrested. At least 20 to 30 thousand people were deported to penal colonies in the interior of the Soviet Union, most of them have never returned. The Warsaw Uprising Because of the experiences from the East and fears that fights in Warsaw would cause the destruction of the city and losses among the civil population, the opinions whether the "Burza" should take place varied. Eventually, it was decided that the battle of Warsaw would have not only the military significance but also political one. The emotional tension among the citizens and a hearty will to fight expressed by the AK soldiers were also taken into consideration. Finally the decision about starting the uprising in Warsaw was made (with participation of the Government Delegate Home and the head of RJN) on July 31st, when the advancing Red Army units were coming close to the lying on the eastern bank of the Vistula River city district of Praga. Some 23 000 of the AK soldiers started the uprising in the afternoon of August 1st, 1944, under the Warsaw Region Commanding Officer, colonel Antoni Chruściel (aka "Monter"). Although during the first few days of combat the insurgents captured a lot of strategic objects, and as the days went by the ranks were increasing (together there fought some 34 thousands of soldiers), the Home Army was unable to fully drive the Germans out of the downtown, nor to seize the main communication routes and bridges. The 16-thousand-strong German garrison was significantly reinforced (including the troops specializing in fighting partisans) and on August 5th, 1944, the Germans began to counter-strike, using tanks, heavy artillery and assault aircraft. In the first of recaptured districts (Wola), the German troops committed a mass slaughter of civilians. This was to happen again later a few times. The attacking German columns split Warsaw into the "insurgent islands", the contact between which was managed by secret passages through cellars and sewers. In these areas the authority was taken over by Polish administration, newspapers were published, a radio station broadcast ("Błyskawica", or the "Lightning"), municipal services worked. It was expected that the battle would last a few more days, until the Red Army entered the city. Despite many pleas, including the ones from the Polish prime-minister who was paying a visit in Moscow since July 31st, sometime before August 8th, Stalin ordered to delay offensive actions nearby Warsaw. He did not even agree for the allied transport airplanes to land on Soviet airfields which practically precluded helping the uprising by airdropping the supplies, because the nearest airfields were located in England and Italy. Not till the middle of September, when the uprising was already on the verge of disaster, a mass air-drop was possible but the insurgents took over only some 47 tons of it. The battle dragged on, the death toll among the civilians increased, there lacked food, water and medicines. Capturing Praga by the Red Army and unsuccessful attempts of the Polish troops commanded by General Berling to establish a bridge-head in the left-bank Warsaw did not change the situation. On October 2nd, 1944, the insurgents capitulated. Some 150 000 civilians were killed, most of the city was utterly ruined (later on special German squads kept destroying the remaining buildings), 520 000 citizens expelled of the city. 17 000 insurgents were taken prisoners. The Warsaw Uprising was the greatest battle fought by the Polish army in WW2: 10 000 soldiers were killed, 7 000 more were missing in action. Major losses were inflicted to Germans - 10 000 killed, 6 000 MIA, 300 tanks, guns and armored vehicles lost. The uprising did not reach its military nor political objectives, yet for the generations of Poles to come it became a symbol of courage and determination in the struggle for independence. Basic bibliography: Norman Davies, Rising '44. "The Battle for Warsaw", London 2004; Stefan Korboński, The Polish Underground State: A Guide to the Underground 1939-1945, Boulder 1979; Marek Ney-Krwawicz, The Polish Home Army, 1939-1945, London 2001. Polish Armed Forces in the West The campaign in Poland had not finished yet when Polish troops abroad started to form. The government of Poland in exile that emerged in Paris adopted as its main goal the fight at the side of the Allies and creating a Polish army in France. This was the beginning of the Polskie Siły Zbrojne (PSZ - Polish Armed Forces) in the West which fought until May 1945 in three war theatres: Western Europe (1940 and 1944-1945), North Europe (1940) and Mediterranean (North Africa in 1940-1942, Italy 1944-1945). The first Commander-in-Chief was General Władysław Sikorski, who also was the Prime Minister of the government in exile. After his death (July 1943), his post was assigned to General Kazimierz Sosnkowski, dismissed in September 1944. After him General Tadeusz Komorowski, the AK Commanding Officer was appointed who after the Warsaw Uprising defeat became a German prisoner of war. Campaign in France Polish troops emerged of a stream of soldiers and officers that reached France through Romania, Hungary, Lithuania and Latvia. 43 000 evacuated, the rest of them ran away on their own. Also the Polish immigrants living in France applied to the army. In a few months the Polish Army reached the number of 84 000 soldiers in four infantry divisions and two brigades. There were also formed four air squadrons and units of anti-aircraft artillery that amounted to about 7 000 people. Besides, a part of withdrawing troops found their way to Syria (administrated by the French) where Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich emerged (Independent Carpathian Riflemen Brigade). During the German Blitzkrieg in France in May 1940 the Allied defense broke already after two weeks which was the reason for a hasty withdrawal of the British troops and capitulation of France. Polish units fought in the southern section of the front: the Polish Grenadier Division after one week of fighting was dissolved because of the French-German armistice talks; the soldiers of the Brygada Kawalerii Pancerno-Motorowej (Armoured Cavalry Brigade) after the battles of Champaubert and Montbard upon the order of their commander, General Maczek, destroyed their equipment and withdrew south; 2 Dywizja Strzelców (2nd Riflemen Division) stopped the German attack on the Clos-du-Doubs hills but when on June 19th it turned out that the fight is almost over, it crossed the Swiss border and was interned there. The Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (Indipendent Podhalan Riflemen Brigade) was included in Allied forces sent to Norway in May 1940 and participated in the battle of Narvik. Altogether, about 50 000 Polish soldiers fought defending France, 1400 were killed, more than 4500 were wounded. Polish fighter pilots achieved 50 confirmed and 5 probable kills of enemy aircraft. The defeat of France meant the defeat of the Polish troops fighting at the side of the French. Only about 20 000 men were able to withdraw to England. The great organizational effort made since the autumn 1939 was wasted. Battle of Britain and the Polish Air Force The Polish pilots stood out during the campaign of 1939 and highlighted during the campaign in France. But the most distinguished role they played in 1940 when the decisive for the fate of the England and the coalition Battle of Britain took place (August 8th - October 31st, 1940). The British industry produced enough aircraft but it was not possible to train enough pilots in such a short time. Therefore the role of foreign airmen, of whom the greatest group formed the 151 Polish pilots, cannot be overemphasized. They fought both in the British and Polish squadrons (302nd and 303rd fighter and 300th and 301st bomber squadrons). During the Battle of Britain the Poles shot down 203 Luftwaffe aircraft which stood for 12% of total German losses in this battle. The success of the Polish pilots inclined the British command to expand the Polish Air Force: until summer 1941 8 fighter and 4 bomber squadrons emerged. Later on new ones were created, including the Polish Fighting Team (commonly called the "Skalski's circus", named derived from its commander's surname) that fought in North Africa. Polish pilots protected England, e.g. by destroying 193 German V1 and V2 missiles, and participated in many operations over the continent, escorting the bombers, bombing different targets (e.g. Ruhr, Hamburg, Brema), provided air support to the landing troops during the invasion in June 1944. In 1944 the Polish air unit operating from Italy airdropped in Poland men and equipment for the AK, and during the Warsaw Uprising the Polish crews flew 91 times with the supplies for the fighting insurgents. From 1940 to 1945 the Polish squadrons and the Polish pilots serving in British units achieved 621 confirmed kills, and together with campaigns of 1939 and France- 900 confirmed and 189 probable. Basic bibliography: Lenne Olson, Stanley Cloud, A Question of Honour. The Kosciuszko squadron: forgotten heroes of World War II, New York, 2003; Adam Zamoyski, The Forgotten Few: The Polish Air Force in the Second World War, New York 1996. The Battle of Atlantic and the Polish navy Just before war's outbreak three Polish destroyers (Błyskawica, Burza and Grom) left for Great Britain. Later on they were joined by the submarines Orzeł and Wilk that managed to escape the Germans. The Polish Navy since 1940 was constantly expanded by the ships leased from the Royal Navy and in 1945 it amounted to 4 thousand seamen on 15 ships (1 cruiser, 6 destroyers, 3 submarines and 5 torpedo boats). During the war there served 26 ships (2 cruisers, 9 destroyers, 5 submarines and 11 torpedo boats). At the side of the British and American fleets, the Polish vessels participated in tens of operations: e.g. in May 1940 in Narvik, during the evacuation from Dunkirk, in 1944 during the landing in Normandy (operation "Overlord"), escorting convoys to Murmansk and Malta but most of all in the Battle of the Atlantic which took place from 1940 to 1944, including the famous "hunt for Bismarck", the greatest Kriegsmarine battleship (May 1941). Totally, they participated in 665 battles and escorted 787 convoys, sunk 12 enemy ships (including 5 submarines) and 41 merchant vessels, damaged 24 more (including 8 submarines). Besides that the Allied sea transport was reinforced with 36 Polish merchant vessels which 1939 were abroad, total displacement of 117 thousand tons. Basic bibliography: Michael A. Peszke, Poland's Navy 1918-1945, New York 1999; Jerzy Pertek, Mała flota wielka duchem, Poznań 1989. Land battles 1941-1945 After the defeat of France, the Carpathian Riflemen Brigade left Syria and joined the British forces in Egypt. It was an excellent unit of 5 000 men, mainly experienced soldiers, the 1939 veterans and volunteers. In August 1941 it moved to Libya where it won fame in the heavy fights during the defense of the besieged Tobruk, and in the spring of 1942 in the Libyan Desert. About 20 00 men managed to withdraw from France to Great Britain. They formed 1st Polish Corps that was supposed to defend the eastern coast of Scotland, and 1st Independent Parachute Brigade that was supposed to be airdropped in Poland once the national uprising began. In 1941 1st Armored Division was created within the frames of the 1st Corps. However, this army could not develop because the Polish immigration on the British Islands was not very numerous. No Poles were arriving from the conquered by Germany and Italy Europe, and the voluntary recruitment in the United States, Canada and Latin America brought only a few thousand men. Situation changed when after the 3rd Reich's assault on the Soviet Union. The Polish government signed a treaty with the Soviets guaranteeing (among others) releasing the Polish citizens from prisons and camps and creating Polish Army. It was formed under the command of General Władysław Anders. In the spring of 1942 it amounted to more than 70 000 men but it suffered from the lack of officers. The pre-war Polish officers were looked for in vain because it was not known that they were executed two years earlier by NKVD. The Soviet authorities caused more and more trouble in expanding the army, for example by drastically limiting food rations to 40 000 portions a day. In the same time the situation of the Allies in the Middle East was very difficult, the United States had just begun mobilization, and the Great Britain ran out of reserves. In such conditions it was agreed to evacuate the Polish units to Persia, yet with the army some civilians left as well (mainly children and families of soldiers) - altogether some 114 tousand people. From the forces moved to the Middle East (first to Persia, then to Iraq and Palestine) the 2nd Polish Corps emerged. In December 1943 and January 1944 it was transported to the Italian front. About 50 000 soldiers fought for almost year and a half, distinguishing themselves with glory, especially during the bloody struggle to break the Gustav Line. The key position there was the hill and monastery of Monte Cassino, captured by the Poles on May 18th, 1944. In July the Corps captured the city and port of Ancona, and in August participated in breaking the Gothic Line at the Adriatic Sea. In 1945 it took part in the spring offensive in the North of Italy, in battles of Faenza and Bolonia, which was first entered by the Polish soldiers. During the campaign in Italy some 2600 of them were killed. The Polish forces stationed on the British Islands, reinforced by the soldiers who came from the Soviet Union, prepared to participate in the invasion of the continent. In June 1944, in the operation "Overlord" in Normandy, the Polish Air Force and the navy took part. Then the 1st Armored Division (under the command of Gen. Maczek), total of 16 000 men, 380 tanks and 470 guns was moved to France. It formed a part of the Canadian Corps and won fame in the battles of Falaise and Chambois (August 18th to 22nd, 1944) where it closed the "cauldron", cutting off the retreating German divisions. Later on it liberated the cities of Abeville, St. Omar and Cassel in France, Ypres and Gent in Belgium and Breda (October 28th to 30th, 1944) in the Netherlands, finally capturing the German seaport of Wilhelmshaven. Its combat route amounted to 1800 km, the division destroyed 260 enemy tanks and self-propelled guns, loosing 4600 soldiers, including more than a 1000 of casualties. In September 1944 the 1st Parachute Brigade was airdropped near Arnhem in the Netherlands as a part of the unfortunate "Market-Garden", suffering great losses. When the war in Europe was coming to an end, the Polish troops fighting at the side of the Western Allies numbered more than 210 thousand soldiers, 1335 tanks, about 4000 of armored vehicles, 2050 guns and mortars, 32 thousand different mechanical vessels. Basic bibliography: Witold Biegański, Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, 1939-1945, Warszawa 1990; Margaret Brodniewicz-Stawicki, For your freedom and ours: the Polish Armed Forces in the Second World War, St. Catharines, Ont, 1999. Polish Army on the Eastern Front After bringing into light the Katyn massacre and breaking off the diplomatic relations with Poland (April 1943), Stalin decided to organize Polish armed forces fighting at side of the Red Army. These troops emerged without the approval of the legal authorities of Poland, most of the commanding personnel were Soviet officers, the political officers recruited from the Polish communists but ordinary soldiers were Poles deported in the years 1939-1941 to the interior of the Soviet Union, and from the spring 1944, also the inhabitants of the Polish Kresy Wschodnie (Eastern Borderlands). Though its origin was not legal, and it played a significant role in imposing the communist system in Poland later on, the Polish Army fighting on the Eastern Front contributed a lot to the Polish military effort. From a single division (1st Tadeusz Kościuszko Infantry Division, commanded by colonel Zygmunt Berling) eleven-thousand-people strong, which began to form in May 1943, it expanded to one-hundred-thousand-people-strong army in July 1994, and at the end of the war it amounted to more than 330 thousand soldiers formed in two armies with all land forces arms (infantry, artillery, engineers, tanks and different supporting troops). This army's baptism of fire took place at the battle of Lenino (Belarus) in October 1943. In July and August 1944 the Polish troops fought at the bridgeheads on the Western Bank of the Vistula River, and in the battle of Studzianki the Polish armored brigade fought its first battle against the Germans. In September 1944 the Polish Army attempted at helping the insurgents in Warsaw - unsuccessfully and with great losses. From January 1945 it participated in the great Soviet offensive: in February and March it fought a dramatic battle to break the Wał Pomorski (Pomeranian Position - the highly fortified German defense line) and capturing Kołobrzeg (Kolberg), a Baltic seaport transformed into a fortress; the Polish troops fought at Gdańsk and Gdynia, and also by Zalew Szczeciński (Bay of Szczecin). The crowning of the combat route was participation in capturing Berlin. In the entire operation took part 180 000 soldiers from the 1st and 2nd Polish Army, and in the assault in the downtown of Berlin an important role played the 1st Tadeusz Kościuszko Division. It was the only military unit besides the Red Army that stuck its national flag over the ruins of the German capital. Polish troops reached the Elba River and got in touch with American units. In April 1945, the 2nd Army forced the Nysa River, then fought in the region of Dresden and Bautzen, suffering great losses. Its combat route it ended in May in Czechoslovakia. In battles against the Germans on the Eastern Front participated also some Polish air units (however, they consisted mainly of Soviet pilots). From the battle of Lenino till the combat over Elba and in Saxony 17 500 soldiers were killed, almost 10 000 were considered to be MIA. The most casualties cost the fighting in Pomorze (Pomerania - 5400 killed and 2800 MIA) and in the Berlin operation (7200 killed and 3800 MIA). Because of the combined nature of the Soviet and Polish actions it is difficult to estimate how much damage the Poles inflicted to the enemy. Some partial data is available only for a few battles: at Lenino 1800 Germans were killed, wounded or taken prisoner, in the tank battle at Studzianki the Germans lost 20 tanks and self-propelled guns and 1500 soldiers, at Wał Pomorski 2300 killed. In Berlin the soldiers of the Kościuszko Division captured four subway stations and took prisoner 2500 German soldiers. The Polish Army fighting in the East was the greatest regular military force fighting at the side of the Red Army. Its almost two years long combat route added up to 1000 kilometers. It participated in different and important activities: forcing rivers, capturing cities, attacking fortifications, pursuing enemy troops. Its share in victory was paid dearly. Basic bibliography: Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Stefan Zwoliński, Armia Berlinga i Żymierskiego. Wojsko polskie na froncie wschodnim 1943-1945, Warszawa 2002. The „Enigma" and Intelligence On July 25th 1939, before the war began, the Polish intelligence (Section 2 of the General Staff) provided Great Britain and France with one copy each (with necessary documents) of the German coding machine "Enigma" that allowed to read the secret German messages. A team of Polish cryptologists was evacuated to France, later on to England, where a special center for monitoring and decoding was organized in Bletchley Park. The Polish "Enigma" played a significant role, especially during the Battle of Britain, Battle of the Atlantic and the invasion of the continent in 1944. Other evacuated to England Polish scientists and technicians have to be mentioned as well. The electronics specialists helped with creating the submarine detection system (HFDF - High Frequency Direction Finding). The Polish engineers constructed the reversible tank periscope and an anti-aircraft cannon, with tens of thousands of which the British troops were equipped. The Intelligence Due to the impossibility of forming regular troops in the occupied Poland, a very important role in the Polish contribution to the anti-Nazi alliance played the intelligence which had a lot of experience in the territory of Germany from before war. During the conflict the Polish intelligence based on two centers: Section 2 of the Commander-in-Chief Staff, operating mainly in Western Europe and North Africa, and Section 2 of the AK Commanding Officer that worked mainly home and in Germany. Section 2 in London was the coordinator of all and had close contacts with correspondent British services, including Special Operations Executive (SOE) that dealt with intelligence and sabotage in occupied Europe. In August 1941 there was an agreement signed with the intelligence of the United States (OCI, later OSS). For some time in 1942 the AK intelligence had direct radio connection with the Red Army. Before that and later on, a lot of information from the Polish intelligence reached Moscow with the help of the British. The relations with the Allies were very important, because the Polish army could not use all the information gathered because of the limited own potential. The intelligence commanded directly from London created - starting in September 1940 - a lot of posts, a network of which covered practically entire Western and Southern Europe and North Africa. The greatest and the most important was the network in France (Agency "F", later "F2"), that amounted to more than 2500 agents and only in the years 1940-1942 provided the center in London with more than 5200 reports. In 1944 the working in Paris network "Interallie" focused on the issues related to the invasion. There also existed the networks in Denmark, Belgium, the Netherlands, Sweden, Switzerland, Spain, Portugal, Greece, Palestine, Italy, in the Balkans and the Baltic states. Information sent by the network of the Agency "AFR" played an important role in planning the allied attack on the North Africa (Operation "Torch", December 1942). In France the intelligence network was closely related to a wider Polish conspiracy activity that had also subversion and propaganda tasks (Polska Organizacja Walki o Niepodległość - Polish Organization of Fight for Independence, aka "Monika"). The first intelligence structures in the occupied Polish territories emerged in the autumn of 1939, parallel in the framework of the ZWZ staff and upon individual initiatives. Of the latter ones the most important one is the organization "Muszkieterzy" (the Musketeers). The proper development of the intelligence activity began after the fall of France when it was realized that the war was going to last longer than expected. Section 2 was an extended structure with all the departments and services existing in military intelligence, both in the center in Warsaw, and in the AK regions and districts. It is estimated that within their framework some 15 000 people worked, and an important role was played by the employees of the post offices and railways. One of the most important elements were the posts working in Germany (general codename "Stragan" or the "Stall"), located (among other places) in Berlin, Hamburg, Cologne, Wienna, Konigsberg, Wroclaw (Breslau), and Szczecin (Stettin). The offensive intelligence of the "Stragan" (codename "Lombard", or the "Pawnshop") undertook also the sabotage actions, like bomb attempts. After the outbreak of the Soviet-German war, the intelligence in the East expanded (codename "Pralnia" or "Laundry") by organizing posts in Smolensk, Kharkiv, Riga and Daugavpils. In the spring of 1941 the Polish intelligence sent to Moscow via London some comprehensive reports on the German invasion plans. The most spectacular achievement of the AK intelligence was a thorough study of the research center and factory in Pennemunde, where V1 and V2 missiles were produced. The first information was obtained in the autumn 1942 and in March 1943 a detailed report was sent to London. This allowed the British to conduct a massive bomb attack (night from August 17th to 18th, 1943) which for many months stopped the Wunderwaffe (Wonderful Weapon) construction plans. In 1944 the AK intelligence captured a missile that had not exploded during the drill and sent its parts to London. Quite a role played the data on localization of gasoline factories (operation "Synteza", or the "Syntesis") and the military facilities in Germany and Poland. The information on concentration and death camps was also sent. The materials sent by the Poles were very much appreciated by the partners. In the Intelligence Service evaluations it can be read that "the Polish intelligence provided a lot of very valuable information" (first half-year 1942), the estimations delivered by the AK "belong to the most precious ones that we get" (June 1944). In total, from the second half of 1940 to the end of 1943 (the data for the later period is missing) from the network of the Polish intelligence more than 26 000 reports and a few thousand decoded German messages were delivered to the Allies. Basic bibliography: Władysław Kozaczuk, Jerzy Straszak, Enigma: how the Poles broke the Nazi code, New York 2004; Piotr Matusak, Wywiad Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa 2002; Andrzej Pepłoński, Wywiad Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1939-1945, Warszawa 1995. A thought for the anniversary Polish soldiers were not invited to participate in the victory defilades which took place in 1945 in London and Moscow. This meant that the Great Powers treated Poland more like an object of mutual relations than like a partner. However, the Western Allies many times emphasized the heroism and determination of the Polish soldiers and the fact that Poland was a very valuable ally, therefore belonging to the winners of the war. Many Poles thought, and still think, that it was a "bitter victory" because the Polish state that emerged after the war was harmed by subordinating it to the Soviet Union. Despite this no one seems to doubt that it was necessary to fight and the homage to those who fought, is paid by everyone.
Nowa polityka zimnowojenna by Prof. Iwo Cyprian Pogonowski,
Berliner Zeitung 18 kwietnia twierdzi, że Niemcy i pięć innych państw nie popierają „tarczy” i że sprawą sporną jest czy „tarcza” jest w stanie chronić całej Europy, czy też pogarsza jej zagrożenie. Amerykański specjalista kiedyś przy rządzie prezydenta Bill’a Clinton’a, Philip Coyle, powiedział, że gdyby Rosja instalowała swoją „tarczę” w Kanadzie lub na Kubie, Waszyngton by reagował tak jak Moskwa to czyni w sprawie „tarczy” w Polsce.
Polska zgadza się oddać pod basy amerykańskie około 3000 hektarów z załogą ponad 2000 żołnierzy amerykańskich-specjalistów od wyrzutni pocisków. Polska ponosi potencjalne ryzyko użycia przeciwko tym dziesięciu wyrzutniom, rozrzuconym po całej Polsce, rosyjskich i chińskich broni nuklearnych. Większość Polaków nie zgadza się na to zagrożenie, ale rząd w Warszawie jest posłuszny Waszyngtonowi. Niemcy, Austryjacy jak i inni Europejczycy nie chcą takiego ryzyka poniosić.
W czasie pogrzebu Borysa Jelcyna, Moskwę odwiedził były szef CIA. a dziś minister obrony USA, Robert Gates, z wiadomością, że USA planuje instalację systemu tarczy antyrakietowej wzdłuż granic Rosji. Presja ta ma miejsce, ponieważ rosyjska gospodarka, a zwłaszcza energetyka, nie jest sprywatyzowana w ręce międzynarodowych korporacji. Program rozbrojenia nuklearnego jest pod znakiem zapytania na tle Wielkiej Gry o paliwo i o dominację świata przez USA, szczególnie dominację Eurazji.
W dniu 16 kwetnia 2007, departament stanu opublikował szczegóły instalacji USA w Polsce dziesięciu wyrzutni dalekosiężnych pocisków antyrakietowej tarczy w silosach i stacje radarowe w Czechach, dla kontroli pocisków stacjonowanych w Polsce niby przeciwko zagrożeniu przez Iran i Koreję Północną co jest oczywistym fałszem.
Amerykanie twierdzą, że instalacje, w Polsce nie będą wystarczające przeciwko pociskom ofenzywnym Rosji i Chin. USA jest jakoby gotowe udowodnić to Rosjanom.
Moskwa zwraca uwagę, że od kiedy 13go grudnia, 2001 rząd Bush’a odstępił od traktatu z 1972 roku Anty-Ballistic Missle (ABM), USA rozbudowuje na granicach Rosji stacje radarowe (w Norwegji) badające loty rakiet rosyjskich i możliwości ich strącania pociskami-interceptorami czyli rakietami przechwytującymi.
Według Rosjan ani Korea Północna ani Iran nie mają naukowych i technicznejnych możliwośći zagrażać nikomu międzykontynentalnymi pociskami przez nastepne 20 do 30 lat. Moskwa uważa, że USA instalacjami w Polsce chce kontrolować terytorium Rosji do Uralu i wobec tego jest to pogwałceniem układu NATO i Paktu Warszawskiego z końca Zimnej Wojny. Putin określił plan „tarczy” jako zagrożenie dla Rosji i posługiwanie się Europą w celu dominacji świata. Instalacje planowane w Polsce są tylko początkiem instalowania przez USA coraz bardziej ulepszanych systemów.
Asymetryczne posunięcia Rosji, takie jak przyśpieszenie wznosenia się ich rakiet i stosowanie paliwa w stanie stałym, a nie wolniejszym do odpalenia stanie płynnym, jak też szybsze zmiany w locie poziomo i pionowo, jak i stosowanie lotów poniżej stratosfery gdzie powietrze jest gęstsze.
Rosyjski szef sztabu generał Jury Balujewski powiedział, że celem USA jest obrona przeciwko pociskom nuklearnym z Rosji i z Chin, w celu osiągnięcia wyjątkowej przewagi obronności USA nad Rosją i Chinami. Rosja do tego nie dopuści nawet za cenę użycia broni nuklearnych, jeżeli sytuacja będzie tego wymagać. W każdym razie Putin obiecuje reakcję astymetryczną. ale bardzo skuteczną.
Obecnie Rosji głównie potrzeba rozwoju gospodarczego i poprawy problemów społecznych spowodowanym komunizmem i prywatyzacją, oraz sprawą wyborów w marcu 2008, przy końcu kadencji Putina. Rosja chce dalszej poprawy w stosunkach z USA, a nie powrotu do Zimnej Wojny, czego może chcieć Izrael. W Rosji panuje przekonanie, że USA oszukało Moskwę i nie dotrzymało obietnic od upadku Sowietów, a teraz chce narzucić państwom NATO poparcie dla „tarczy.”
Nicolas Sarkozy i Angela Merkel chcą zbliżenia z USA i nowego zacieśnienia się stosunków trans-atlanftyckich, jak tego chcą neokonserwatyści, żeby hamować wzrost Chin, jako dominującej potęgi w Azji. Unia Europejska i USA nadal stanowią tylko 13% ludzi na świecie, a jednocześnie mają 60% sił ekonomicznych i są gotowi walczyć o swoją pozycję w gospodarce światowej, podczas gdy stosunki ich z Rosją i Chinami pogarszają się, zwłaszcza w Azji Środkowej, gdzie UE chce omijać zasięg rurociągów rosyjskich.
W roku 2011 ma być powiększony o 3,400 km. kosztem sześciu miliardów dolarów amerykański rurociąg na gaz ziemnny z Baku, przez Morze Kaspijskie do Kazakstanu. Jest to konkurencja z rurociągiem Gasprom’u „Niebieskiego Strumienia-2,” który ma być uruchomiony w 2012 roku. Moskwa opiera się dostawom gazu ziemnego z Azji Średniej do Europy, które to dostawy omijałyby rurociągi rosyjeskie.
W Europie mało kto wierzy, że system „tarczy” ma sens militarny, a jeszcze mniej ludzi podziela zdanie osi USA-Izrael, o apokaliptycznym zagrożeniu Europy przez Iran. W Paryżu i w Berlinie nie podobają się układy Waszyngtonu z Warszawą i Pragą, zwłaszcza jeżeli mają one prowadzić do odnowienia Zimnej Wojny z Rosją i Chinami. Gorbaczow powiedział, że w całym sporze o „tarczę” chodzi tylko „o wpływy i dominację.” USA zniechęciło się pod rządami neokonserwatystów, do integracji Europy, która nie popierała ataku na Irak. Europejczykom nie podoba się dyktat USA jako tak zwany unilateralizm.
Układ rozbrojeniowy o współpracy UE z Rosją z 1999 roku prawadopodobnie nie będzie przedłużony, z końcem bieżącego roku. Rosja i Chiny nie pogodzą się z wyrzutniami „tarczy” ani w Polsce ani na Taiwanie. Rosyjscy eksperci uważają, że wyrzutnie „tarczy” mają na celu dać przewagę USA nad Rosją, jakiej nie było czasie stabilizacji w cieniu obopólnego zniszczenia, jaka istniala w podczas Zimnej Wojny.
Zapowiedzią takich dążeń USA jest nie przedłużenie układu ABM z 1972 roku i obecny kolosalny amerykański program zbrojeniowy, nie tylko nuklearny, ale również program ataków z wielką oprecyzją, tak że z chwilą kiedy USA kogoś zobaczy, to z tą chwilą moze go zabić. Dlatego w opozycji strategia asymetryczna buduje sposoby oślepiania satelitów USA. Rosjanie uważają, że strategia neokonserwatystów w rządzie USA, chce zastąpić dotychczasową „równowagę terroru” za pomocą totalnej wojskowej wyższości USA nad rosyjskim arsenałem nuklearnym.
W obecnym wyścigu zbrojeń Rosja będzie modernizować swoje ruchome wyrzutnie typu Topol-M-ICBM za pomocą sterowanych pocisów w fazie ostatniej, przed uderzeniem w cel, jak też precyzji systemów do niszczenia pocisków typu systemu „tarczy,” rakietami z wyrzutni na pokładzie samolotów, takich jak TU-160, co będzie kosztować bez porównania mniej, niż ameykańskie systemy podobne do „tarczy,” według Sergieja Rogowa z rosyjskiej akademii nauk.
Rogow zaleca przeprowadzenie gruntownego sprawdzianu, w jakim stopniu układy rozbrojeniowe zawarte przez Sowiety, odpowiadają w dzisiejszej sytuacji obopólnego wazjemnego nuklearnego zastraszaniu się USA i Rosji. Rogow uważa, że USA i Rosja stoją na progu nowej Zimnej Wojny i że niedługo będzie moda w USA na nową politykę „wstrzymywania Rosji” tak jak to było za czasów Zimnej Wojny.
Julia Timoszenko odwiedziła niedawno panią Coldoleezze Rice w Wszyngtononie. Według profesora Stephen’a Cohen’a USA stosuje politykę Zimnej Wojny przeciwko Rosji i chce żeby Gruzja i Ukraina weszły do NATO.
Ludowy Dziennik w Pekinie opisuje, że zanosi się na to, że konflikt między interesami USA i Rosji, będzie długo trwał i będzie wahal się między cooperacją a starciem. Tymczasem ma być powołana przez Bush’a i Putina nowa komisja do studiowania stosunków USA-Rosja, którą to grupą ma kierować dwu Żydów, Henry Kissinger i Jewgeny Primakow.
W latach 1970tych zniewolona Polska miała być obrócona w teren zapory skażonej radioaktywnie bombami amerykańskimi. Wówczas pułkownik Rydszard Kukliński ratował ojczyznę z narażenierm życia, żeby utrudnić Sowietom dokonania zaskoczenia sił USA, nad którymi sowieckie wojska pancerne miały duża liczebną przewagę.
Obecnie Polska zgadza się ponieść ryzyko bombardowania nuklearnego przez Rosję i skażnia radioaktywnego, pozwalając na instalacje w Polsce wyrzutni amerykańskich. W obydwu wypadkach bombardowanie terenu nie należącego do USA ani do Rosji, daje możliwość tym mocarstwom do porozumienia się w ostatniej chwili i nie dopuszczenia do wymiany bombardowań, w których USA i Rosja zniszczyłyby się wzajemnie w pół godziny.
Tymczasem w Kyrgyzystanie ma odbyć się spotkanie u szczytu Shanghai Coopreation Organization, postrzeganej jako wschodnie NATO. W organizacji tej oficjalnymi językami są chiński i rosyjski, krajów które opierają się dominacji USA. W tej sytuacji z bezpośredniego powodu budowy amerykańskiego systemu „tarczy,” niestety zanosi się na odnowę Zimnej Wojny.
Iwo Cyprian Pogonowski
Born Sept. 3, 1921 Lwów, Poland
in Dec 1939 left Warsaw. Dec 30, 1939 arrested by Ukrainians serving the Gestapo in Dukla, then transferred to Barwinek, Krosno, Jaslo, Tarnów, Oswiecim, arrived in Oranienburg-Sachsenhausen on Aug. 10, 1940.
April 19, 1945 started on the Death March of Brandenburg from Sachsenhausen; escaped gunfire of SS-guards and arrived to Schwerin and freedom on May 2, 1945.
September 1945 arrived in Brussels, Belgium; obtained admission as a regular student at the Catholic University: Institute Superieur de Commerce, St. Ignace in Antwerp.
in 1954 graduated in Civil Engineering at the top of his class. Was invited to join honorary societies: Tau Beta Pi (general engineering honorary society), Phi Kappa Phi (academic honorary society equivalent to Phi Beta Kappa), Pi Mu (mechanical engineering honorary society), and Chi Epsilon (civil engineering honorary society). Taught descriptive geometry at the University of Tennessee;
in 1955 graduated with M.S. degree in Industrial Engineering.
in 1955 started working for Shell Oil Company in New Orleans. After one year of managerial training was assigned to design of marine structures for drilling and production of petroleum.
in 1960 started working for Texaco Research and Development in Houston, Texas as a Project Engineer. Authored total of 50 American and foreign patents on marine structures for the petroleum industry; wrote an article: The Rise and Fall of the Polish Commonwealth - A Quest for a Representative Government in Central and Eastern Europe in the 14th to 18th Centuries. Started to work on a Tabular History of Poland.
in 1972 moved to Blacksburg, Virginia. During the following years worked as Consulting Engineer for Texaco, also taught in Virginia Polytechnic Institute and State University as Adjunct Professor in the College of Civil Engineering teaching courses on marine structures of the petroleum industry. Designed and supervised the construction of a hill top home for his family, also bought 500 acre ranch (near Thomas Jefferson National Forest) where he restored 200 years old mill house on a mountain stream.
in 1978 prepared Polish-English, English-Polish Dictionary with complete phonetics, published by Hippocrene Books Inc. The dictionary included a Tabular History of Poland, Polish Language, People, and Culture as well as Pogonowski's phonetic symbols for phonetic transcriptions in English and Polish at each dictionary entry; the phonetic explanations were illustrated with cross-sections of speech (organs used to pronounce the sounds unfamiliar to the users). It was the first dictionary with phonetic transcription at each Polish entry for use by English speakers
in 1981 prepared Practical Polish-English Dictionary with complete phonetics, published by Hippocrene Books Inc.
in 1983 prepared Concise Polish-English Dictionary with complete phonetics, published by Hippocrene Books Inc. Wrote an analysis of Michael Ch ci ski's Poland, Communism, Nationalism, Anti-Semitism. Also selected crucial quotations from Norman Davies' God's Playground - A History of Poland on the subject of the Polish indigenous democratic process.
in 1985 prepared Polish-English Standard Dictionary with complete phonetics, published by Hippocrene Books Inc. Also prepared a revised and expanded edition of the Concise Polish-English Dictionary with complete phonetics, also published by Hippocrene Books Inc.
in 1987 prepared Poland: A Historical Atlas on Polish History and Prehistory including 200 maps and graphs as well as Chronology of Poland's Constitutional and Political Development, and the Evolution of Polish Identity - The Milestones. An introductory chapter was entitled Poland the Middle Ground. Aloysius A. Mazewski President of Polish-American Congress wrote an introduction. The Atlas was published by Hippocrene Books Inc. and later by Dorset Press of the Barnes and Noble Co. Inc. which sends some 30 million catalogues to American homes including color reproduction of book covers. Thus, many Americans were exposed to the cover of Pogonowski's Atlas showing the range of borders of Poland during the history - many found out for the firsttime that Poland was an important power in the past. Total of about 30,000 atlases were printed so far.
In 1988 the publication of Poland: A Historical Atlas resulted in a number of invitations extended by several Polonian organizations to Iwo Pogonowski to present Television Programs on Polish History. Pogonowski responded and produced over two year period 220 half-hour video programs in his studio at home (and at his own expense.) These programs formed a serial entitled: Poland, A History of One Thousand Years. Total of over 1000 broadcasts of these programs were transmitted by cable television in Chicago, Detroit-Hamtramck, Cleveland, and Blacksburg.
in 1990-1991 translated from the Russian the Catechism of a Revolutionary of 1869 in which crime has been treated as a normal part of the revolutionary program. Started preparation of the Killing the Best and the Brightest: A Chronology of the USSR-German Attempt to Behead the Polish Nation showing how the USSR became a prototype of modern totalitarian state, how this prototype was adapted in Germany by the Nazis.
in 1991 prepared Polish Phrasebook, Polish Conversations for Americans including picture code for gender and familiarity, published by Hippocrene Books Inc.
in 1991 prepared English Conversations for Poles with Concise Dictionary published by Hippocrene Books Inc. By then a total of over 100,000 Polish-English, English-Polish Dictionaries written by Pogonowski were sold in the United States and abroad.
in 1992 prepared a Dictionary of Polish, Latin, Hebrew, and Yiddish Terms used in Contacts between Poles and Jews. It was prepared for the history of Jews in Poland as well as 115 maps and graphs and 172 illustrations, paintings, drawings, and documents, etc. of Jewish life in Poland. This material was accompanied by proper annotations.
in 1993 prepared Jews in Poland, Rise of the Jews as a Nation from Congressus Judaicus in Poland to the Knesset in Israel, published by Hippocrene Books Inc. in 3000 copies. Foreword was written by Richard Pipes, professor of history at Harvard University, and Pogonowski's school mate in the Keczmar school in Warsaw. Part I included: a Synopsis of 1000 Year History of Jews in Poland; the 1264 Statute of Jewish Liberties in Poland in Latin and English translation; Jewish Autonomy in Poland 1264-1795; German Annihilation of the Jews. In appendixes are documents and illustrations. An Atlas is in the Part III. It is divided as follows: Early Jewish Settlements 966-1264; The Crucial 500 Years, 1264-1795; Competition (between Poles and Jews) Under Foreign Rule, 1795-1918; The Last Blossoming of Jewish Culture in Poland, 1918-1939; German Genocide of the Jews, 1940-1944; Jewish Escape from Europe 1945-1947 - The End of European (Polish) Phase of Jewish History (when most of world's Jewry lived in Europe). Pogonowski began to write a new book starting with the Chronology of the Martyrdom of Polish Intelligentsia during World War II and the Stalinist Terror; the book in preparation was entitled Killing the Best and the Brightest.
in 1995 prepared Dictionary of Polish Business, Legal and Associated Terms for use with the new edition of the Practical Polish-English, English-Polish Dictionary and later to be published as a separate book.
in 1996 Pogonowski's Poland: A Historical Atlas; was translated into Polish; some 130 of the original 200 maps printed in color; the Chronology of Poland was also translated into Polish. The Atlas was published by Wydawnictwo Suszczy ski I Baran in Kraków in 3000 copies; additional publications are expected. Prepared Polish-English, Eglish-Polish Compact Dictionary with complete phonetics, published by Hippocrene Books Inc.
in 1997 finished preparation of the Unabridged Polish-English Dictionary with complete phonetics including over 200,000 entries, in three volumes on total of 4000 pages; it is published by Hippocrene Books Inc; the Polish title is: Uniwesalny S ownik Polsko-Angielski. Besides years of work Pogonowski spent over $50,000 on computers, computer services, typing, and proof reading in order to make the 4000 page dictionary camera ready; assisted in the preparation of second edition of Jews in Poland, Rise of the Jews from Congressus Judaicus in Poland to the Knesset in Israel published in fall of 1997. Prepared computer programs for English-Polish Dictionary to serve as a companion to the Unabridged Polish-English Dictionary printed by the end of May 1997.
in 1998 Pogonowski organized preparation of CD ROM for the Unabridged Polish-English Dictionary, Practical English-Polish Dictionary, Polish Phrasebook for Tourists and Travelers to Poland, all published earlier by Iwo C. Pogonowski. The Phrasebook includes 280 minutes of bilingual audio read by actors. Started preparation for a new edition of Poland: A Historical Atlas. New Appendices are being prepared on such subjects as: Polish contribution to Allied's wartime intelligence: the breaking of the Enigma Codes, Pune Munde rocket production; Poland's contribution to the international law since 1415; Poland's early development of rocket technology such as Polish Rocketry Handbook published in 1650 in which Poles introduced for the first time into the world's literature concepts of multiple warheads, multistage rockets, new controls in rocket flight, etc. Poland's Chronology is being enlarged to reflect the mechanisms of subjugation of Polish people by the Soviet terror apparatus. Continued preparation of the Killing the Best and the Brightest: A Chronology of the USSR-German Attempt to Behead the Polish Nation, including the 1992 revelations from Soviet archives as well as the current research in Poland. Continued preparation of two-volume English Polish Dictionary, a companion to the Unabridged Polish-English Dictionary published in 1997. Reviewed Upiorna Dekada by J. T. Gross.
in 1999 Pogonowski continued writing Poland - An Illustrated History and preparing for it 21 maps and diagrams and 89 illustrations.
in 2000 Pogonowski prepared, in a camera ready form, Poland - An Illustrated History; it was published by Hippocrene Books Inc. NY 2000 and recommended by Dr. Zbigniew Brzezinski, National Security Advisor under President Carter, as "An important contribution to the better understanding of Polish history, which demonstrates in a vivid fashion the historical vicissitudes of that major European nation."
Poland's loyalty to US a one-way street? Today, Poles can feel a little disappointed when thinking of their American allied. Bush Administration did offer to Poland 20 Millions This is a joke ( it will build 5 miles of the road on today Poland?
Who is advancing p-resident Bush?
Is President Bush he out of touch with he situation in Poland! This time to view Poland as a poor former Soviet country is long time gone.
And where is the Secretary of State. Oh ye, she did graduate international studies in Stanford. So what did she learned there?
Poles are not coming to US to work for $12.00 per hour Live rates at 2008.07.10 15:04:36 UTC 12.00 USD = 24.8735 PLN United States Dollars Poland Zlotych 1 USD = 2.07279 PLN 1 PLN = 0.482441 USD
10.07.2008 Lech Alex Bajan Polish American Polish American from DC
Polish Pilots of the World War II
Polish Army 1939 Wizna Polish Thermopylae 40 to 1 Piosenka
The Poles feel that their country is not perceived as an equal partner by the Americans in terms of politics, which translates to waning enthusiasm for the United States.
By Aleksander Kropiwnicki
Do Poles still love America? According to some publicists, their attitude to the US is definitely getting less enthusiastic. Warsaw still wants to see America as its partner but not a Big Brother. Poland has never been rewarded for its assistance in Iraq. Washington is reluctant to help significantly in modernizing the Polish army, even though it’s keen to situate its anti-missile shield in Poland.
At the same time, the American economy has been weakened while the Polish one is flourishing. Unlike in the past, it doesn’t make sense to leave Poland and look for jobs in America, as nowadays Polish zloty is more expensive and US dollar cheaper than ever in the past. On the other hand, Poles still have to apply for visas if they want to travel to the United States.
Poles can love America or not. However, they now realize that America has never loved Poland. It’s time, moreover, to learn that the membership of the European Union, not the alliance with the United States, is the future of this country. And that’s exactly what the vast majority of Poles is likely to answer, if asked.
Such is the Polish mood in the recent months. Has it changed for forever? In 1945, Poles probably felt much worse bitterness about the then pro-Soviet attitude of the United Kingdom and the United States, two superpower states which had sold Poland in Yalta. However, next decades changed this attitude. The Soviet oppression was so annoying, that the Polish feelings about America, Britain, France or even West Germany could be nothing but friendly. In 1980s, the humanitarian and political assistance of the West, particularly America, became an important factor in the nation’s life.
Finally, the collapse of communism was caused mainly by the assertive policy of the United States governed by two consecutive Republican presidents. One of them was father of the current one. George H. W. Bush is still alive and he hasn’t been forgotten in Poland.
Times change. Today, Poles can feel a little disappointed when thinking of their American allies. Sometimes the Americans behave as if they have never heard about Poland. Even if they have, they don’t care, such is the impression. In the future, though, there is place for the Polish-American friendship. The recovery of both American economy and political common sense is possible, so that giving up this relationship would be naïve. Poland can still play more than one piano.
Irena Sendler Polish Catholic - safe 2500 jewish lifes during the World War II
In 2001, Uniontown, KS students first met Irena Sendler, a Polish social worker who saved 2500 Jewish children from the Nazis during the holocaust. Few in the world knew about Sendler's work until the Kansas students wrote the play "Life in a Jar". Sendler died on May 12, 2008 at the age of 98. Irena Sendler (aka Irena Sendlerowa) was a member of Zegota, the clandestine Polish Rescue Organization, who, at great risk, rescued 2,500 Jewish children from the Warsaw Ghetto and placed them with Christian families.
She buried jars containing their real and assumed names in the garden, so that they could be one day learn the names of their biological families after the war.
Several Uniontown, Kansas [USA] students researched the story of Irena Sendler and decided that they would like to find Sendler's grave. To their surprise the students discovered that Sendler was still alive and that was living in a nursing home in Warsaw, confined to a wheelchair. The brutal torture by the Gestapo had taken its toll, but never once did she reveal the names.
And so they started corresponding, with a Polish ornithologist at the university in Kansas City as their translator. The students decided to write a play about Sendlerowa.
The play "Life in a Jar" debuted last February during their history class, followed by performances in rural churches, schools and nursing homes in Kansas and Missouri. Many in the audience were touched by the story, including a Jewish history teacher. He invited the student actors out to a restaurant, and asked them if they had a wish.
Yes -- they wanted to meet Sendlerowa in person. Several days later, he sent a check to the Uniontown school for six and a half thousand dollars he had collected from his Jewish friends, with only two conditions: that they give Sendlerowa a big hug from him, and after they return, to tell him everything that happened in Warsaw.
At a synagogue in the suburbs of Kansas City, on April 25 of this year, the Jewish teacher addressed a gathering of 250 people.
"How many people did Oscar Schindler save? A thousand. Irena Sendlerowa rescued two and a half thousand. Did you see a film about her?" he asked the audience, introducing the play. "Life in a jar" is only ten minutes long, as required for the student history olympics.
There are four roles. Sendlerowa tries to convince a reluctant Jewish mother in the ghetto to trust her with her child. Afterwards, she writes the child's name on a card and places it in a jar, burying it in the garden. The play won the history olympics in Kansas, but did not qualify for the national finals in Washington, DC. However, the four students presented their play in New York, it was filmed for a local channel, and C-Span and NPR showed interest. Their own lives and perspectives were changed by the play. A real hero - Witold Pilecki - A Volunteer for Auschwitz
Ochotnik do Auschwitz/Volunteer for Auschwitz - W. Pilecki
Witold Pilecki was born in Poland in 1901. When the German Army invaded the country in September, 1939, Pilecki joined the Tajna Armia Polska, the Secret Polish Army.
When Pilecki discovered the existence of Auschwitz, he suggested a plan to his senior officers. Pilecki argued he should get himself arrested and sent to the concentration camp. He would then send out reports of what was happening in the camp. Pilecki would also explore the possibility of organizing a mass break-out.
Pilecki's colonel eventually agreed and after securing a false identity as Tomasz Serafinski, he arranged to be arrested in September, 1940. As expected he was sent to Auschwitz where he became prisoner 4,859. His work consisted of building more huts to hold the increased numbers of prisoners.
Pilecki soon discovered the brutality of the Schutz Staffeinel (SS) guards. When one man managed to escape on 28th October 1940, all the prisoners were forced to stand at attention on the parade-ground from noon till nine in the evening. Anyone who moved was shot and over 200 prisoners died of exposure. Pilecki was able to send reports back to the Tajna Armia Polska explaining how the Germans were treating their prisoners. This information was then sent to the foreign office in London.
In 1942 Pilecki discovered that new windowless concrete huts were being built with nozzles in their ceilings. Soon afterwards he heard that that prisoners were being herded into these huts and that the nozzles were being used to feed cyanide gas into the building. Afterwards the bodies were taken to the building next door where they were cremated.
Pilecki got this information to the Tajna Armia Polska who passed it onto the British foreign office. This information was then passed on to the governments of other Allied countries. However, most people who saw the reports refused to believe them and dismissed the stories as attempts by the Poles to manipulate the military strategy of the Allies.
In the autumn of 1942, Jozef Cyrankiewicz, a member of the Polish Communist Party, was sent to Auschwitz. Pilecki and Cyrankiewicz worked closely together in organizing a mass breakout. By the end of 1942 they had a group of 500 ready to try and overthrow their guards.
Four of the inmates escaped on their own on 29th December, 1942. One of these men, a dentist called Kuczbara, was caught and interrogated by the Gestapo. Kuczbara was one of the leaders of Pilecki's group and so when he heard the news he realized that it would be only a matter of time before the SS realized that he had been organizing these escape attempts.
Pilecki had already arranged his escape route and after feigning typhus, he escaped from the hospital on 24th April, 1943. After hiding in the local forest, Pilecki reached his unit of the Tajna Armia Polska on 2nd May. He returned to normal duties and fought during the Warsaw Uprising in the summer of 1944. Although captured by the German Army he was eventually released by Allied troops in April, 1945.
After the Second World War Pilecki went to live in Poland.The Polish Secret Police had him executed in 1948. It is believed that this was a result of his anti-communist activities
General Stefan Grot-Rowecki RODZINA I NAJBLIŻSI Rodzice: Stefan Augustyn Leon Rowecki (urzędnik Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego) Zofia Michalina z Chrzanowskich
Rodzeństwo: brat Stanisław /1901-1993/ ()adwokat, doradca prawny Komendy Głównej ZWZ-AK, działacz ZBoWiDu po wojnie)
Rodzice chrzestni: Piotr Chrzanowski (sztabskapitan carskiej gwardii w Petersburgu) Kazimiera Chrzanowska
Żony: 1. Sabina Halina z domu Paszkowska (od 1920 r.) 2. Eugenia z domu Borzychowska (primo voto Fedorowicz) (od 1932; od 1940 w separacji)
Potomstwo: córka Irena, po mężu Mielczarska /1921-2002/
Do góry DZIECIŃSTWO I LATA MŁODOŚCI
Stefan to imię męskie pochodzenia greckiego (Stefanos). Wywodzi się od słowa oznaczającego "znak zwycięstwa".
Stefan Rowecki przyszedł na świat 25.XII.1885; w dzieciństwie mieszkał z rodzicami i bratem przy ul. Kaliskiej (dziś Słowackiego, nad księgarnią) w Piotrkowie Trybunalskim. Na chrzcie, jako drugie otrzymał imię Paweł. Tradycje niepodległościowe w rodzinie Stefana Roweckiego, zwłaszcza po kądzieli, były chlubne i zawsze żywe. Pradziadek jego - Paweł Chrzanowski - walczył u boku Napoleona w Legii Nadwiślańskiej, a dziadek - Damian Chrzanowski - w powstaniu styczniowym za co był skazany na więzienie i konfiskatę majątku.
Matka pielęgnowała pamięć o bohaterskich przodkach i Stefan niejednokrotnie mógł słuchać o ich walce o niepodległość Polski. Czystej wody patriotyzmem mógł więc przesiąkać od najmłodszych lat. Nie powinno więc dziwić, że do najbardziej ulubionych jego zabaw należały wojny z udziałem drewnianych żołnierzyków oraz brawurowe szarże na koniku na biegunach. Nieco starszy już Stefan uzbrajał swoich kolegów w kije, ćwiczył z nimi musztrę i dowodził w wiekopomnych bitwach przeciwko okolicznym krzakom i drzewom.
Wkrótce, w 1906 r. kres beztroskim zabawom przyniosła szkoła. Stefan Rowecki uczęszczał w Piotrkowie do prywatnego gimnazjum założonego przez inż. Narcyza Jacobsona. Specjalnie sumiennym uczniem nie był; raz nawet udało mu się zostać na drugi rok w tej samej klasie. Jak wspomina nauczyciel Roweckiego, był on zbyt energicznym i spragnionym czynu dzieckiem, aby szkoła ze swą naczelną cechą jaką jest siedzenie mogła mieć nań jakiś wpływ (w związku z tym petardy, pinezki podkładane komuś na krzesło czy tablica posmarowana smalcem były codzienną prozą stefanowego życia szkolnego). Przyszły wódz AK dobrze sobie radził z przedmiotami ścisłymi, wykazywał za to spory antytalent do języków obcych.
Oprócz tego w czasie wolnym często spotykał się ze swoimi kolegami i w ramach samokształcenia zajmowali się historią, geografią i literaturą Polski (trzeba pamiętać, że był to jeszcze czas zaborów). Uwielbiali czytać, zwłaszcza książki o Indianach, dziewiętnastowiecznych powstańcach, konfederatach barskich itp.; oprócz tego lubił Rowecki wieszczów: wielokrotnie więc powracał do trzeciej części "Dziadów", "Reduty Ordona", "Kordiana" czy "Ksiąg Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego". Poza tym odbywał z kolegami niekończące się dyskusje na niezmiernie ważne tematy znaczków pocztowych oraz minionych potańcówek - jedne i drugie były w owym czasie istotną częścią ich życia.
Czasy gimnazjalne to dla Stefana Roweckiego również okres pierwszych kroków narodowo-wyzwoleńczych. Na przełomie roku 1907/08 wykonał on śmiały zamach na patrol kozaków rzucając... petardę pod nogi koni. Winowajca został ledwo co wybroniony, ale cała awantura i tak zakończyła się sporą grzywną, którą stroskani rodzice musieli zapłacić. Stefan darzył niesłabnącą pogardą Polaków uczęszczających do rosyjskiego gimnazjum i sprzyjają zaborcy; pomyłkę jaką tym samym popełniają próbował Rowecki wyperswadować im za pomocą solidnych kopniaków, celnie wymierzonych ciosów pięścią, sztachet od płotów, kamieni żenionych z szybami domów "łamistrajków" i podobnie subtelnych metod. Często były to jego indywidualne występy, ale jeszcze częściej walczył ramię w ramię z kolegami z "Petu" (młodzieżowej organizacji niepodległościowej), a potem z "Zarzewia" (organizacji również o charakterze niepodległościowym, ale znacznie bardziej militarnym niż "Pet"). Jako starszy chłopiec - na przełomie 1911/12 r. - wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckim, gdzie przyjął pierwszy z wielu w swoim życiu pseudonim: "Radecki".
Możliwość wyładowania swojej energii oraz ciągot wojskowo-patriotycznych odnalazł Stefan Rowecki w skautingu, który w tym okresie zaczął powoli docierać na polskie ziemie. Na pierwszych kartach historii harcerstwa tuż za nazwiskiem twórcy polskiej wersji skautingu - Andrzeja Małkowskiego (nb. też członka "Zarzewia")- pojawia się w 1911 r. nazwisko Roweckiego, który wiosną tego roku założył zastęp skautowy w rodzinnym Piotrkowie Trybunalskim pierwszy w tym mieście i jeden z pierwszych na ziemiach polskich. Zastęp został zresztą wkrótce zwizytowany przez Andrzeja Małkowskiego i uzyskał pozytywną opinię.
Chłopcy z zastępu kształtowali swoje charaktery, dbali o tężyznę fizyczną, ćwiczyli się w technikach terenoznawstwa, pierwszej pomocy i innych oraz podejmowali rozmaite działania na rzecz mieszkańców miasta. Skauci piotrkowscy pod wodzą Roweckiego zorganizowali też dość spektakularną akcję w 1913 r. Rok ten był świętowany jako 300 rocznica panowania dynastii Romanowych; z tej okazji i w Piotrkowie przygotowano stosowne dekoracje, które miały uświetnić obchody. Przygotowane girlandy, chorągiewki, lampiony itp. złożono przy jednym z rosyjskich urzędów w oczekiwaniu na montaż następnego dnia. Rocznicowe obchody piotrkowskie miały jednak skromniejszy wymiar niż planowano, ponieważ w nocy ktoś oblał ozdoby naftą i podpalił, a na urzędzie gubernialnym czyjaś twórcza ręka napisała "Precz z Romanowymi"... Sprawców zamieszania nigdy nie wykryto. A skauci z zastępu Stefana Roweckiego mieli powód do dumy z udanej akcji dywersyjnej.
Coraz gorsze wyniki w nauce oraz pogłębiająca się krucjata przeciwko łamistrajkom nie mogły Roweckiemu wróżyć dobrze na przyszłość. Tak też się stało: po kolejnej bójce z uczniami rosyjskiego gimnazjum Stefan został zmuszony do opuszczenia szkoły w 1912 r. Ferie zimowe 1912/13 r. (3-25.I.) spędził w galicyjskiej Rabce na odbywającym się tam kursie instruktorskim, z którego powrócił jako podoficer Polskich Drużyn Strzeleckich. 8.II. stanął na czele zorganizowanego przez siebie zastępu szkolnego. Jako instruktor PDS specjalizował się w fortyfikacjach, umocnieniach polowych oraz materiałach wybuchowych.
Jesienią roku 1913 przeprowadził się Stefan Rowecki do Warszawy, gdzie zamieszkał u swojego wuja Damiana Chrzanowskiego przy ul. Smolnej. Przeprowadzka wynikła z podjęcia nauki w Szkole Mechaniczno - Technicznej im. H. Wawelberga i S. Rotwanda, na Wydziale Elektrycznym. Jako ciekawostkę można wspomnieć, że młody Rowecki uczył się rysunku technicznego od Eligiusza Niewiadomskiego - człowieka, który w 1922 r. zdobył wątpliwą sławę jako morderca prezydenta G. Narutowicza.
"Radecki" nie zaprzestał jednak w stolicy swojej działalności skautowej i drużyniackiej: nadal uczestniczył w zbiórkach i kursach (służbowo wchodził teraz w skład Warszawskiej Kompanii Polskich Drużyn Strzeleckich), a w połowie 1914 r. wizytował drużynę w Kielcach (wygłosił tam m.in. gawędę pt. "Dowódca i dowodzony przez niego oddział w wojsku polskim"). Zbyt zaangażowany w przygotowania do walki o niepodległość Polski, a zupełnie nie zaangażowany w przygotowania do dorosłego życia, osiemnastoletni Rowecki rozpoczął wakacje 1914 roku z przykrą świadomością, że będzie musiał zostać na drugi rok w tej samej klasie. Kiedy rodzice dowiedzieli się o tym zabronili mu dalszej działalności w powyższych organizacjach i nie pozwolili jechać na zbliżający się kurs instruktorski PDS.
Działając wbrew woli ojca i matki, Stefan pożyczył pieniądze i przekradając się przez granicę koło miejscowości Szyce k/Ojcowa wyruszył na kurs, który miał odbyć się w Nowym Sączu (komendantem kursu był Michał Żymierski, późniejszy marszałek PRL). Młody, zbuntowany skaut-drużyniak miał wrócić w rodzinne strony już w wolnej ojczyźnie jako oficer Wojska Polskiego.
Do góry I. WOJNA ŚWIATOWA Kłopoty Stefana Roweckiego z repetowaniem szkoły okazały się drobiazgiem wobec faktu, że w trakcie trwania kursu wybuchła wojna, którą historia miała potem nazwać Wielką lub pierwszą światową. Tym samym spełniły się modlitwy Polaków o wojnę między zaborcami oraz broń i orły narodowe. Na rozkaz Komendanta Piłsudskiego kursanci, jak i tysiące młodych podobnych sobie ludzi, podążyli by wstąpić do Legionów. Nowosądeccy kursanci zameldowali się do służby w krakowskich Oleandrach 2.VIII.1914. Co prawda Rowecki nie zakwalifikował się do słynnej Kompanii Kadrowej, ale na front ruszył tuż za nią, dzień później bo 7.VIII.1914.
Stefan Rowecki rozpoczął swoją 30-letnią karierę wojskową jako dowódca pierwszej sekcji pierwszego plutonu pierwszej kompanii V. batalionu. Potem został dowódcą tego plutonu przekształconego w pluton zwiadu. Pierwszy raz w boju znalazł się w potyczce pod Ostrowcami 19/20.IX.1914. Kolejne boje były pod Anielinem i Laskami (21-26.X.1914), pod Krzywopłotami (16-19.XI.1914), Marcinkowicami, Łowczówkiem (22-27.XII.1914).W uznaniu zasług, w grudniu 1914 otrzymał Rowecki nominację na stopień podporucznika.
Również od grudnia 1914 r. dowodził pierwszym plutonem pierwszej kompanii 5 pułku piechoty I. Brygady Legionów. W 1915 r. został adiutantem dowódcy I. bataliony 5 pułku piechoty Legionów. W legionowych bojach Rowecki stawał odważnie i walecznie, czego efektem były m.in. trzy rany odniesione w boju - za postawę w czasie walk i odniesione rany został po wojnie odznaczony Krzyżem Walecznych (był uprawniony do noszenia nad KW wstęgi w kolorach Virtuti Militari z trzema białymi gwiazdami - symbolami trzech ran). Pierwszą z nich odniósł w bitwie pod Konarami k/Opatowa (16-25.V.1915). Postrzał wyłączył go z walki na dwa miesiące. Rowecki nie mogąc znieść szpitalnej bezczynności powrócił do pułku. Decyzja okazała się jednak przedwczesna: na jesieni niezaleczona rana dawała mu się tak bardzo we znaki, że odtransportowano go ponownie do szpitala (w Krakowie).
Po powrocie walczył też pod Koszyszczami (29.IX.-21.X.1915). Brał też udział w najkrwawszej bitwie Legionów pod Kostiuchnówką 4-6.VII.1916 - został wtedy ranny po raz drugi (w starciu z rosyjskim patrolem w nocy 6/7.VII). W czasie jego trzeciego pobytu w szpitalu po ranie odniesionej w 1917 r., nastąpił w Legionach tzw. kryzys przysięgowy. Oficerowie zostali internowani w Beniaminowie k/Zegrza. Po opuszczeniu murów szpitala (11.VII.1917.) Rowecki solidarnie dołączył do kolegów, pomimo tego, że uważał podjęte przez nich kroki za niewłaściwe. Zdaniem por. Roweckiego należało nadal brać aktywny udział w budowie wojska polskiego.
Dlatego przy najbliższej okazji, tj. 3.I.1918. wstąpił do zorganizowanej przez Niemców Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht), gdzie został instruktorem w Szkole Podchorążych w Ostrowii Mazowieckiej (komendantem jej był Marian Kukiel - późniejszy wybitny historyk wojskowości). W czasie swojej działalności instruktorskiej został mianowany porucznikiem; było to 1.VIII.1918. W Ostrowii Rowecki najpierw zajmował się wydawaniem skryptów (trzy były jego autorstwa) i materiałów dydaktycznych, a potem - 22.VIII.1918. - objął dowodzenie kompanią szkolną oraz prowadził wykłady z zakresu fortyfikacji. Oprócz tego sporo publikował na łamach "Wiadomości Polskich", "Wiarusa" i "Żołnierza Polskiego".
Do góry WOJNA POLSKO-BOLSZEWICKA
Pod koniec 1918 r. stojąc na czele kilkuosobowego oddziału wziął w rejonie Sadowa do niewoli niemiecką kompanię (uhonorowany za to został Krzyżem Walecznych po raz drugi). Przebieg akcji był dość niezwykły: otóż Rowecki jeździł w nocy po lesie i wykrzykiwał głośno komendy do nieistniejących batalionów; kiedy w Niemcy poddali się w obliczu przytłaczającej przewagi liczebnej wroga, okazało się że skapitulowali przed kilkoma żołnierzami pod przebiegłym dowództwem por. Stefana Roweckiego.
Od końca roku 1918 do wiosny 1919 r. pełnił funkcję wykładowcy na kursie fortyfikacyjno-saperskim w Modlinie. Między IV.1919. a VI.1919. walczył na froncie wschodnim w 34. pułku piechoty. Od 16.VI.1919. do 9.XII.1919. studiował w Szkole Wojennej Sztabu Generalnego na I kursie, kończąc go z 8. lokatą (398,3 pkt. przy średniej kursu 360 pkt.) i awansując do stopnia kapitana Sztabu Generalnego. W czasie kursu odbył staż w Centralnej Szkole Podoficerskiej Kawalerii w Przemyślu. Po zakończeniu szkolenia i odebraniu dyplomu otrzymał nominację na szefa sekcji wyszkolenia i doświadczenia wojennego w Oddziale I. (organizacyjnym) Naczelnego Dowództwa.
Od 11.V.1920. przebywał w 1. Dywizji Piechoty Legionów. Tu m.in. miał za zadanie uporządkować rozbitą brygadę rezerwową oraz (od 25.VII.) dowodzić załogą Kowla. W tym okresie wsławił się także śmiałym i zręcznym wyjściem z rosyjskiego okrążenia w rejonie Łucka (potem został za to uhonorowany Krzyżem Walecznym po raz trzeci). VI.1920-IX.1920. to okres, kiedy Rowecki był szefem Oddziału II. (wywiadowczego) Dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego, a potem Grupy Uderzeniowej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego (na której to funkcji przebywał m.in. w czasie bitwy warszawskiej). W tym czasie otrzymał nominację na stopień majora, ze starszeństwem od dn. 1.IV.1920.
Od IX.1920. do XI.1920. pełnił funkcję szefa Oddziału III. (operacyjny) Dowództwa 4. Armii, a od XI.1920.-II.1921. szefa Oddziału II (wywiad). W tym też okresie spotkał się po raz pierwszy z pchor. Eugeniuszem Świerczewskim, który miał stać się w przyszłości współsprawcą zguby generała Grota-Roweckiego. Na razie jednak dowodził pociągiem propagandowym, a ze swoich obowiązków wywiązywał się tak sumiennie, że kpt. Rowecki napisał nawet wniosek o awansowanie pchor. E. Świerczewskiego do stopnia porucznika.
Pomiędzy kolejnymi bojami na froncie wschodnim, w roku 1920 kpt. Stefan Rowecki ożenił się z Haliną Sabiną z Paszkowskich, poznaną dwa lata wcześniej. Owocem ich małżeństwa była córka Irena - jedyne dziecko Stefana Roweckiego, która urodziła się w 1921 r.
Do góry MIĘDZYWOJNIE Kolejną funkcją jaką objął Rowecki było stanowisko szefa sekcji planów oraz zastępcy szefa Oddziału III. (operacyjnego) Naczelnego Dowództwa, które piastował od II.1921. do XI.1921.Następnie uczestniczył w kursie doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w dniach 1.XI.1921.-1.X.1922. Po ukończeniu szkolenia - z 10. lokatą - kontynuował swoją działalność w Oddziale III-a Biura Ścisłej Rady Wojennej jako szef sekcji planów i sekcji ogólnej. Działał tutaj do 1930 r. Wszedł także w skład komisji, której zadaniem było ustalenie polskiej doktryny wojennej (eufemistycznie zwanej "doktryną operacyjną").
W roku 1922 jego waleczna postawa z okresu walki w 5. pułku piechoty Legionów doczekała się uhonorowania Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari (V. klasy); w tym samym roku (a konkretnie 10.I.) został odznaczony Krzyżem Walecznym czterokrotnie. Na przełomie 1922 i 1923 r. odbywał kilkumiesięczny staż w jednostce liniowej, którą był 41. pułk piechoty w Suwałkach.
Angażował się także w działalność naukowo-badawczą: od 1923 do IX.1926. kierował Wydziałem Naukowo-Wydawniczym Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. Pełnił równocześnie funkcję zastępcy szefa Instytutu płk. prof. Wacława Tokarza. To z inicjatywy Roweckiego i pod jego kierownictwem jako redaktora naczelnego, w 1924 r. zaczął ukazywać się "Przegląd Wojskowy" popularyzujący m.in. myśl wojskową armii obcych. Rowecki zasiadał również w komitetach redakcyjnych "Bellony", "Sapera i Inżyniera Wojskowego" a także "Przeglądu Kawaleryjskiego". Angażował się także w działalność Towarzystwa Wiedzy Obronnej, gdzie często występował z wykładami. Z zainteresowaniem śledził obcą myśl wojskową, często tłumaczył prace rosyjskie, niemiecki czy francuskie.
O zamachu majowym ppłk Rowecki nie wiedział wcześniej, a w czasie wydarzeń zachował neutralność. Jednak jakiś czas później, na przyjęciu wydanym w czerwcu 1926 na cześć prezydenta Mościckiego, wyznał Marszałkowi Piłsudskiemu, że gdyby w maju 1926 r. dowodził jednostką liniową to podążyłby z odsieczą prezydentowi. O osobowości Roweckiego niech świadczy fakt, że wyznanie to w żaden negatywny sposób nie zaważyło na jego późniejszej karierze wojskowej. Wręcz przeciwnie: 1.IX.1926. nominowany został na pierwszego oficera sztabu Inspektoratu Armii gen. dyw. Józefa Rybaka. Również w 1926 r. został mianowany podpułkownikiem dyplomowanym ze starszeństwem od 15.III.1924.
Także od pamiętnego roku 1926 rodzina Roweckich mogła zamieszkać w swoim własnym mieszkaniu w Warszawie, przy ul. Śmiałej 16. Stefan sprowadził również z Piotrkowa swoich rodziców, którzy zamieszkali z synem, synową i wnuczką. Ojciec Stefana był już ciężko chory i wymagał stałej opieki.
Warto przy okazji powiedzieć słów kilka o życiu pozasłużbowym ppłk. S. Roweckiego. Z radością poświęcał czas rodzinie - zwłaszcza córce Irenie. Lubił aktywnie odpoczywać: myślistwo (nie zrealizowanym marzeniem Roweckiego była wyprawa na afrykańskie safari lub w tajgi północnej Kanady), jazda na nartach (oczywiście w Zakopanem), pływanie, jeździectwo (czym w czasie służby w Lesznie zaskarbił sobie bezgraniczne uznanie sąsiedniego 17. pułku ułanów) były ulubionymi dyscyplinami sportu Roweckiego. Nie stronił też od lektury: uwielbiał książki historyczne i wojskowe. Bardzo lubił twórczość Wojciecha Kossaka i miał w domu kilka jego obrazów. Chętnie też poświęcał się dwóm mało bojowym pasjom: zbieraniu znaczków (kolekcjonowanym pieczołowicie jeszcze w dzieciństwie) oraz gromadzeniu motyli. Był stałym bywalcem popularnego warszawskiego lokalu "Adria". Bywał tam również w czasie swych rzadkich wizyt w Warszawie w czasie późniejszej służby w Lesznie, Czortkowie, czy w Kielcach.
14.I.1930. został Rowecki dowódcą 55. pułku piechoty w Lesznie Wielkopolskim, co poczytywał sobie za duże wyróżnienie. W tym samym roku odbył wraz z rodziną wycieczkę do Paryża. W czasie służby w Lesznie został mianowany pułkownikiem dyplomowanym - stało się to 1.I.1932. W roku 1932 Rowecki ożenił się - po raz drugi w swoim życiu. Tym razem jego wybranką stała się Eugenia z Fedorowiczów (primo voto Borzychowska). Podwładni z okresu służby w 55. pułku zgodnie twierdzą, że był bardzo wymagający ale sprawiedliwy, a każde działanie pod jego dowództwem miało swój konkretny, przemyślany cel. Płk Rowecki nie znosił przysłowiowego malowania trawy na zielono. Dbał też o kadrę oficerską i podoficerską interesując się życiem swoich podwładnych. Nierzadko przymykał oko na wygłupy młodych podoficerów lub kursantów z pułkowej szkoły podchorążych.
Rowecki darzył dużym szacunkiem tradycje bojowe pułku i dlatego pod jego kierunkiem zorganizowana została sala pamięci 55. pułku piechoty, a każdy z nowoprzybyłych był zaznajamiany z chlubną historią pułku. W jednostce z inicjatywy pułkownika zorganizowano także zasobną bibliotekę. Stefan Rowecki roztaczał też troskliwą opiekę nad chłopcami z militarnych kursów Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Po podniesieniu poziomu wyszkolenia 55. pułku na szczebel najlepszej jednostki 14 Dywizji Piechoty zakończył służbę 25.XI.1935.
Dwa miesiące później, na początku 1936 r., przejął dowództwo Brygady Korpusu Ochrony Pogranicza "Podole" z siedzibą w Czortkowie; efektem działań Roweckiego było podniesieni Brygady do poziomu elity KOPu. Podobnie jak w Lesznie dbał o warunki bytowe oficerów i żołnierzy (np. polecił zatrudnić cywilnych kucharzy, zorganizował kursy kulinarne dla żołnierz przebywających na strażnicach, zadbał o to by na strażnicach cały czas była gorąca kawa oraz by KOPistom powracającym z patroli miał kto suszyć mundury etc.), metody dowodzenia w jednostce, poziom wyszkolenia, rozwój zawodowy dowódców.
W czasie, gdy dowodził Brygadą, 28.IX.1936 wraz z grupą innych oficerów został płk Rowecki odznaczony Krzyżem Oficerskim francuskiej Legii Honorowej. Służąc na Kresach często bywał we Lwowie; tam poznał gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego, z którym los miał go jeszcze zetknąć, ale w zgoła odmiennych okolicznościach. W tym samym 1936 roku zmarła matka Stefana Roweckiego - spoczęła na warszawskich Powązkach. Rok ten również zakończył się mało pomyślnie dla pułkownika - w czasie polowania postrzelił on przypadkowo chłopca z nagonki. Choć zrobiło się spore zamieszane wokół całej sprawy, wkrótce problem został załatwiony pomiędzy zainteresowany, a płk dypl. Rowecki musiał ostatecznie zapłacić tylko odszkodowanie postrzelonemu. Ostatecznie jednak, po 2 latach, z poczuciem dobrze spełnionego obowiązku funkcję dowódcy brygady przekazał Stefan Rowecki w dniu 15.III.1938.
Państwo Roweccy wkrótce zamieszkali w kamienicy niedaleko dworca w Kielcach. Kolejna przeprowadzka miała miejsce dlatego, że 21.IV.1938. ojciec rodziny objął funkcję dowódcy piechoty dywizyjnej, a co za tym idzie stanowisku zastępcy dowódcy 2. Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach. W IV.1939. wziął udział w kursie dowódców artylerii w Toruniu. Po zakończeniu kursu powierzono Roweckiemu misję formowania Warszawskiej Brygady Pancerno - Motorowej; było to 10.VI.1939.
Nominacja ta była pewną niespodzianką dla Roweckiego: przewidywał on bowiem, że naturalnym tokiem awansu obejmie dowództwo którejś z dywizji piechoty. Stało się jednak inaczej, a powodów takiej decyzji Naczelnego dowództwa można się tylko domyślać; można jednak przypuszczać, że wybitne i wszechstronne uzdolnienia (zwłaszcza dowódcze i organizacyjne) Roweckiego nie pozostały bez wpływu na nią. Wszak dopiero wtedy rodziła się polska broń pancerna i jej akuszerami mogli być tylko wybitni i utalentowani oficerowie pokroju płk dypl. S. Maczka lub płk dypl. S. Roweckiego.
Prace organizacyjne przebiegały w WBPanc-Mot powoli i opornie, acz metodycznie. Co prawda braków w wyszkoleniu i zgraniu pododdziałów, oddziałów i całości brygady nie można było nadrobić w żaden sposób, ale dzięki olbrzymiemu zaangażowaniu dowódcy brygady i jego sztabu, pod koniec sierpnia coraz bardziej krzepła w swojej pancerno-motorowej masie Warszawska Brygada.
Do góry KAMPANIA WRZEŚNIOWA
Kiedy 1.IX.1939 na Polskę spadły pierwsze bomby oddziały brygady kończyły koncentrację w rejonie Solca. Tu pozostawała ona w dyspozycji Naczelnego Dowództwa kończąc kompletowanie etatów sprzętowych i personalnych. Wobec sukcesów Wehrmachtu w rejonie Częstochowy ND poleciło 3.IX. płk dypl. S. Roweckiemu wraz z brygadą dozorować przeprawy na Wiśle na odcinku Sandomierz - Góra Kalwaria.
3/4.IX. Warszawska Brygada Pancerno - Motorowa rozpoczęła nocny marsz w wyznaczony rejon. Przedsiębiorczy pułkownik odwiedził Dęblin, gdzie pomimo zniszczenia infrastruktury lotniska udało mu się odnaleźć jeden sprawny samolot oraz pilota gotowego do służby. Przez kolejne dni pilot ten wykonał kilka lotów rozpoznawczych przed frontem brygady pozwalając dowódcy na precyzyjną orientację w pasie działania.
Na początku swojego dozorowania brygada stoczyła zwycięską potyczkę z elementami niemieckiej 29. Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej.
12.IX. Wisłę w rejonie Księżomierza próbowała forsować niemiecka 4. Dywizja Piechoty. WBPanc-Mot wyprowadziła śmiałe przeciwuderzenie zakończone sukcesem i odrzuceniem Niemców z powrotem za rzekę. Wkrótce jednak gen. T. Piskor polecił brygadzie wycofać się w kierunku Kraśnika, a następnie na Frampol.
14.IX. brygada w ciężkich bojach broniła przepraw przez Wisłę pod Annopolem.
Wkrótce pierścień okrążenia zaczął się coraz bardziej zaciskać na polskich siłach gen. Piskora zgrupowanych w rejonie Tomaszowa. W tej sytuacji generał opracował plan, w myśl którego WBPanc-Mot brawurowym atakiem na Tomaszów i pobiciem elementów niemieckiej 4. dywizji Pancernej miała otworzyć pozostałym jednostkom polskim (21. DPGór, 22. DPGór, 23. DP, 55. DP., Krakowska BK) drogę na Lwów.
Pierwsze natarcie na Tomaszów Lubelski wyszło 18.IX. między godz. 5:00 i 7:30 w rejonie Tarnawatki; brygada posuwała się po dwóch osiach. Jednak w obliczu umocnionego i przygotowanego do obrony niemieckiego XXII. Korpusu Pancernego śmiały atak WBPanc-Mot załamał się. Drugi atak wykonano w nocy 18/19.IX. - był to pierwszy w historii broni pancernej ataki czołgów nocą. Choć początkowo obiecujące i to natarcie zakończyło się niepowodzeniem. Trzeci atak na Tomaszów odbył się już bez udziału przetrzebionej brygady. I on nie przyniósł sukcesu.
W obliczu beznadziejności sytuacji gen. T. Piskor na zwołanej dla oficerów odprawie ogłosił, że zamierza poddać dowodzone przez siebie zgrupowanie. Płk Rowecki nie miał najmniejszego zamiaru iść do niewoli: wiedział, że choć kampania wrześniowa jest przegrana to do zakończenia wojny jeszcze daleko. Miał zamiar przedostać się na Zachód i tam walczyć z Niemcami. W tej sytuacji polecił żołnierzom swojej brygady zniszczyć sprzęt i pojedynczo lub małymi grupami przedzierać się z okrążenia. Tak przestała istnieć Warszawska Brygada Pancerno - Motorowa, która choć była najmłodszą wielką jednostką Wojska Polskiego i nie mogła być nawet porównana ze swoją starszą, siostrzaną brygadą o numerze "10" i nigdy nie ukończyła formowania, to jednak przez trzy tygodnie z powodzeniem biła Niemców. 20.IX.1939 żołnierze i oficerowie podjęli - w większości udane - próby ucieczki z kotła pod Tomaszowem.
Płk dypl Stefan Rowecki wraz z kilkoma oficerami podążył ku Warszawie. Początkowo poruszali się jednym ze sztabowych samochodów, wkrótce jednak w rejonie Tarnawatki zakupili wóz z parą koni oraz cywilne ubrania (Stefan Rowecki występował teraz w tabaczkowego koloru, przykrótkawym, głupio wyglądającym ubraniu sportowym). Po przeistoczeniu się w cywili grupa jadąc bocznymi drogami, podążyła ku Olszynom k/Warszawy, gdzie mieszkała rodzina Królikowskich - krewnych Stefana Roweckiego. W drodze byli zatrzymywani przez wojska niemieckie, ale aresztowani zostali tylko dwaj towarzysze, dla których brakło ubrań cywilnych i chodzili w mundurach szeregowych; Rowecki i reszta grupy podawała się za powracających uciekinierów z Warszawy i dlatego zostali przepuszczenie przez patrol niemiecki.
W Olszynach stanęli ok. 30.IX. i z pomocą krewnych uzyskali w pobliskim Urzędzie Gminy dokumenty na fałszywe nazwiska. Tym sposobem Stefan Rowecki został Pawłem Nowakiem (innymi nazwiskami jakich później używał w okresie konspiracji były: Jan Sokołowski, Józef Sokołowski, Józef Okołowski, Jerzy Malinowski i wiele innych). Wyposażeni w fałszywe dokumenty ruszyli do Warszawy.
Do góry W KONSPIRACJI
Stefan Rowecki vel. Paweł Nowak przewidywał zdobycie środków materialnych, które mogłyby zabezpieczyć byt córce oraz żonie, a następnie przedostanie się na Zachód, aby wstąpić do Polskich Sił Zbrojnych. W połowie października (jak pisze sam "Torwid" - około 15.X.) skontaktował się on z gen. bryg. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim ps. "Torwid" z prośbą, by ten ułatwił mu przedostanie się na Zachód. Generał natomiast usiłował przekonać obywatela "Nowaka" aby włączył się w działalność Służby Zwycięstwu Polski. Rowecki nie zgodził się tłumacząc, że praca konspiracyjna to działalność z pogranicza polityki, a on jest oficerem liniowym.
Ostatecznie, po przedstawieniu przez "Torwida" swoich upoważnień oraz zadeklarowaniu przez niego, że weźmie na siebie całą społeczno-polityczną stronę konspiracji zgodził się Rowecki zostać szefem sztabu SZP, biorąc na siebie wyłącznie zadania wojskowe. Tak oto wkroczył na konspiracyjną ścieżkę wojenną człowiek, który później używał takich pseudonimów jak "Jan", "Grabica", "Tur" (tych trzech używał w stosunkach wewnętrznych ZWZ-AK), "Inżynier", "Rakoń" (tak był tytułowany przez gen. br. W. Sikorskiego), "Kalina" (tak sygnował depesze do Londynu), "Dulęba" i oczywiście "Grot" (tym pseudonimem podpisywał dokumenty publikowane na zewnątrz). Gdzieś na początku swojej służby w SZP, płk dypl. Rowecki wyrył na framudze jednego z konspiracyjnych lokal (przy ul. Piusa XI.) przewidywaną datę zakończenia wojny: "1944".
Z chwilą przejścia do działalności konspiracyjnej, płk dypl. Rowecki - postać znana w stolicy - musiał zmienić nieco wygląd. Dbał więc o to by stale mieć krótkie włosy, zapuścił wąsy i zaczął używać okularów. Po mieście poruszał się podpierając na lasce, stwarzając tym pozory starszego człowieka. Na marginesie warto dodać, że laska była w środku wydrążona i "Grot" często nosił w niej tajne dokumenty.
Na mocy "Instrukcji dla Obywatela Rakonia" podpisanej 4.XII.1939. w Paryżu przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego, Stefan Rowecki został mianowany dowódcą Obszaru nr 1 (warszawskie, lubelski, łódzkie, część białostockiego) powołanego na miejsce SZP Związku Walki Zbrojnej; otrzymał także szerokie uprawnienia w zakresie mianowania komendantów Obszarów nr 4 (Kraków), nr 5 (Poznań), nr 6 (Toruń). 16.I.1940. mianowano Roweckiego komendantem ZWZ na terenie okupacji niemieckiej.
Pod koniec roku 1939 i w pierwszej połowie 1940, ZWZ nawiązał kontakt z oddziałem mjr. Henryka Dobrzańskiego "Hubala". Choć wstępnie "Hubal" podporządkował się zwierzchnictwu Roweckiego, to finalnie drogi ZWZ i Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego rozeszły się. Metody walki hubalczyków oraz koncepcja działania ZWZ zupełnie do siebie nie przystawały - zaowocowało to wieloma nieporozumieniami, by nie rzec wzajemną niechęcią. "Hubal" był doceniany przez Roweckiego jako świetny zagończyk, ale irytowała Komendanta Głównego jego niefrasobliwość w działaniu.
Rozkazem z dn. 8.II.1940. Naczelny Wódz podporządkowywał wszystkie istniejące na terenie kraju organizacje wojskowe Roweckiemu, który od tej chwili występował już jako Komendant Główny Związku Walki Zbrojnej. Choć stwierdzenie o podporządkowaniu było tylko stwierdzeniem formalnym to jasno określało pozycję "Grota" oraz wytyczało ważny kierunek w jego działaniach: tzw. akcję scaleniową. Akcja scaleniowa osobiście nadzorowana przez Roweckiego zakończyła się wielkim sukcesem - pod sztandarami ZWZ-AK stanęły prawie wszystkie ważniejsze polskie organizacje konspiracyjne (piszę o "polskich" organizacjach, a zatem słowa te nie dotyczą sowieckich koni trojańskich o skrótach AL czy GL).
Objęcie przez "Obywatela Rakonia" funkcji głównodowodzącego spowodowało, że nie mógł już unikać działania na polu społeczno-politycznym. Jeśli chodzi o sympatie polityczne samego Stefana Roweckiego to należałoby je określić jako centrolewicowe, z punktem ciężkości przesuniętym na lewą stronę; trzeba jednak pamiętać, że "Grot" jednak nie krył swojego zdecydowanie i jednoznacznie negatywnego stosunku do komunizmu. Niezależnie od prywatnych poglądów politycznych, potrafił "Grot" po partnersku współpracować z przedstawicielami wszystkich opcji ideologicznych. Różnymi środkami Stefan Rowecki nie tylko umiał wciągnąć polityków do wspólnego tworzenia Polskiego Państwa Podziemnego, ale także umiejętnie i bezkompromisowo opierał się wszelkim rozgrywkom zakulisowym, których celem było osłabienie jego pozycji jako dowódcy. Dużym szacunkiem jako Naczelnego Wodza darzył Władysława Sikorskiego.
W czasie swojej służby przyczynił się do powołania Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, wiosną 1940 r. utworzył Związek Odwetu (przekształcony w XI.1942. w "Kedyw" - Kierownictwo Dywersji), współtworzył zasady i metody działania propagandy, kierował organizacją łączności i wywiadu oraz partycypował w przygotowywaniu planów operacyjnych powstania powszechnego. Dotychczasowa postawa żołnierska Roweckiego została uhonorowana 26.V.1940 - został wtedy awansowany do stopnia generała brygady. Tydzień później: dnia 30.VI.1940. Rowecki został ostatecznie mianowany Komendantem Głównym Związku Walki Zbrojnej - odtąd jego przełożonym był bezpośrednio Naczelny Wódz.
Przewidujący dowódca już pod koniec roku 1940 powołał do działania Wojskowy Korpus Służby Bezpieczeństwa dla Ziem Nowych (czyli Odzyskanych) - jak widać Rowecki wybiegał myślami i planami daleko w przód.
Od roku 1940 pozostawał w separacji z żoną Eugenią.
W pierwszych dniach listopada roku 1941 komendant ZWZ odbył potajemne spotkanie z marszałkiem Edwardem Rydzem-Śmigłym. Przebieg rozmowy i poruszane tematy pozostają do dziś tajemnicą.
Kilka miesięcy później: 14.II.1942. po przemianowaniu ZWZ na Armię Krajową "Grot" został powołany na funkcję Dowódcy Armii Krajowej lub inaczej: Komendanta Sił Zbrojnych w Kraju. Na jesieni 1942 r. objął dowodzenie Kierownictwem Walki Konspiracyjnej, podejmując jednocześnie decyzję o zintensyfikowaniu walki zbrojnej i dywersyjnej. Pod koniec roku 1942 r. gen. "Grotowi" zaczęły doskwierać dolegliwości wątroby. W uznaniu zasług na polu walki konspiracyjnej, gen. br. W. Sikorski odznaczył "Grota" Krzyżem Walecznych po raz pierwszy, drugi, trzeci i czwarty; miało to miejsce 1.V.1943. Tym samym "Grot" dwa razy odznaczony czterokrotnie KW stał się jedynym oficerem w historii posiadającym to odznaczenie w liczbie osiem.
Sporą niechęcią darzył dowódca AK wszelkie koncepcje ochrony swojej osoby przy pomocy żołnierzy AK. Jedynym do zaakceptowania przez niego modelem ochrony był osobisty adiutant generała: Ryszard Jamontt-Krzywicki ps. "Szymon". Do "Szymona" miał bezgraniczne zaufanie. W czasie spotkań w lokalach konspiracyjnych "Szymon" stanowił ubezpieczenie wewnątrz lokalu, a dodatkowo całość ochraniało na zewnątrz jeszcze, najczęściej dwóch żołnierzy AK: Jan Milewski oraz Jerzy Nowakowski ps. "Jureczek". Specyficznym znakiem firmowym "Szymona" był adapter - bardzo często nosił go z sobą, ale nie dlatego, że był szczególnie zapalonym miłośnikiem muzyki. Rzecz w tym, że adapter krył w swoich wnętrznościach 9 mm pistolety Vis wraz z amunicją.
Lokale w których Rowecki spotykał się z rozmaitymi ludźmi zawsze były starannie dobierane, a następnie kontrolowane przez ludzi z ochrony Komendy Głównej ZWZ-AK, zwłaszcza pod kątem możliwości ucieczki. Niejednokrotnie bowiem "Grot" musiał wycofywać się z zagrożonego lokalu; co charakterystyczne zawsze przodem puszczał wszystkich zgromadzonych i - niczym kapitan tonącego okrętu - z zagrożonego lokalu wychodził jako ostatni.
Jeśli chodzi o inne osiągnięcia na polu swojej działalności, gen. "Grot" mógł się poszczycić zorganizowaniem dwóch kluczowych systemów w Polskim Państwie Podziemnym, tj. dowodzenia i łączności (kurierzy, radio, zrzuty, mosty lotnicze itp.). Pozwalało to na sprawne funkcjonowanie konspiracyjnego organizmu państwowego. Stefan Rowecki dbał też o systematyczny rozwój oczu i uszu Armii Krajowej czyli wywiadu. Wiarygodność oraz wartość merytoryczna raportów szpiegowskich Armii Krajowej nie miała sobie równych wśród aliantów. Siatka wywiadowcza ZWZ-AK rozciągała się nawet na Rzeszę, nie wyłączając serca Niemiec - Berlina.
Ważną sferą działalności AK było też uruchomienia organizacji "Wachlarza", który to sukces również należy zapisać na konto legendarnego "Grota". "Wachlarz" zajmował się szeroko pojętą dywersją i sabotażem (ze szczególnym uwzględnieniem szlaków komunikacyjnych i dróg zaopatrzenia Wehrmachtu) na obszarach na Wschód od Warszawy.
Rowecki patronował też organizowaniu Samoobrony przed Ukraińską Powstańczą Armią na Kresach Wschodnich.
Świadom ponadto roli propagandy wojennej położył też podwaliny pod nowoczesną wojnę psychologiczną, animując tzw. Akcję "N". Koncepcja polegała zasadniczo na redagowaniu ulotek, czasopism i broszur w języku niemieckim w celu obniżania morale żołnierzy i społeczeństwa niemieckiego. Ważną cechą tej literatury propagandowej było stylizowanie jej na wydawnictwa niemieckiej opozycji, co stanowiło o podniesieniu wiarygodności tekstów. W ich opracowaniu uczestniczyli najlepsi polscy germaniści i znawcy kultury niemieckiej. Akcja "N" była objęta tak ścisłą tajemnicą, że często berlińska placówka wywiadu AK przysyłała ulotki "N" raportując o rodzącej się w łonie Wehrmachtu opozycji!
Do góry ARESZTOWANIE Legendarny "Grot" będący na ustach całego udręczonego okupacją kraju musiał szybko zwrócić na siebie uwagę Gestapo. Na przełomie roku 1942/43 z Londynu zaczęły docierać do KG AK coraz poważniejsze ostrzeżenia: Gestapo było coraz bliżej złapania "Grota" (m.in. agenci w całej Warszawie posiadali przedwojenne zdjęcia Roweckiego i na ich podstawie próbowali wpaść na trop dowódcy AK). Naczelne Dowództwo próbowało nawet namówić "Grota" do ewakuacji na Zachód. Nietrudno się domyślić, że Rowecki odrzucił ofertę. W okolicznościach nie do końca dziś wyjaśnionych, dnia 30.VI.1943. został aresztowany przez Gestapo w lokalu przy ul. Spiskiej 14/10 w Warszawie. Wszystko jednak zdaje się wskazywać, że bieg wydarzeń przedstawiał się następująco (może dokładniejszej odpowiedzi na pytanie jak było naprawdę, będzie potrafiła udzielić Szczecińska Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej, która od 2003 r. prowadzi w tej sprawie śledztwo).
Od roku 1942 w łonie Armii Krajowej działała trzyosobowa grupa zdrajców, której udało się doprowadzić do aresztowania około 200 żołnierzy i oficerów AK, głównie z wywiadu. Tercet ten egzotyczny stanowili: Eugeniusz Świerczewski ps. "Gens" (znający Roweckiego jeszcze z okresu wojny polsko-bolszewickiej), szwagier "Gensa" Ludwik Kalkstein ps. "Hanka" oraz jego żona Blanka Kaczorowska. Grupa była prowadzona przez SS-Untersturmfuhrera (podporucznika) Ericha Mertena w ramach tzw. Rollkommando - jednostki, której główny zadaniem była eliminacja najważniejszych oficerów AK. Działania Rollkommando ukierunkowane w konkretnym celu oraz fakt, że "Gens" znał Roweckiego zarówno z 1920 r. jak i międzywojnia, systematycznie prowadziły ku "Grotowi", który na tarczy ostrzeliwanej przez Niemców był przysłowiową dziesiątką.
Noc 29/30.VI.1943 spędził Rowecki w lokalu przy ul. Topiel na warszawskim Powiślu. Dnia następnego o godz. 10:00 miał odbyć naradę z oficerami sztabu przy ul. Barskiej 5. W drodze na spotkanie, kilka minut przed dziewiątą, spotkał się jeszcze ze swoją łączniczką: Elżbietą Prądzyńską-Zboińską ps. "Ela". Było to na rogu ulic Niemcewicza i Tarczyńskiej; generał przyjechał tramwajem, a następnie odbyli wspólnie z "Elą" krótki spacer. W czasie spaceru łączniczką przekazała "Grotowi" paczkę z 15 000 dolarów; rozmawiali też o pogarszającym się stanie zdrowia generała i zmęczeniu pracą. Rowecki zamierzał na kilka dni wyjechać z Warszawy i odpocząć. Zmęczenie pracą nie przeszkadzało mu jednak być w doskonałym humorze. Stefan Rowecki pożegnał się z "Elą", pomachał jej jeszcze i ruszył w stronę mieszkania przy ul. Spiskiej.
Nie wiedział jednak, że od już od momentu wsiadania do tramwaju na Powiślu był obserwowany przez AKowskiego renegata - Eugeniusza Świerczewskiego ps. "Gens"". "Gens" wsiadł za "Grotem" do tramwaju (aby nie być rozpoznanym jechał w drugim wagonie), następnie obserwował z ukrycia przebieg spotkania generała z łączniczką, by w końcu ruszyć za dowódcą AK w stronę lokalu przy Spiskiej.
Stefan Rowecki skierował swoje kroki na Spiską 14/10, aby wymienić dokumenty tożsamości na inne. Kiedy zdrajca zobaczył generała znikającego w bramie czym prędzej skorzystał z najbliższego telefonu, na placu Narutowicza, aby zawiadomić swoich mocodawców o tym, że odnalazł legendarnego i nieuchwytnego dotąd "Grota". Niemcy nie dali na siebie długo czekać. Około godziny 9:20 na ul. Spiską z obydwu stron wpadło siedemnaście ciężarówek wyładowanych policją. Okoliczne kamienice szybko i sprawnie zostały otoczone, a na dachach ustawiono stanowiska ckm.
Z domów przy ul. Spiskiej zaczęto wyprowadzać mieszkańców, selekcjonując ich na kobiety z dziećmi oraz mężczyzn - było widać, że Niemcy szukają kogoś bardzo konkretnego. Wyprowadzony został również Jerzy Malinowski mieszkający na pierwszym piętrze domu przy ul. Spiskiej 14, pod numerem mieszkania 10. Dowodzący akcją SS-Untersturmfuhrer Erich Merten musiał tylko raz rzucić okiem na trzymaną fotografię, aby upewnić się, że obywatel Malinowski w rzeczywistości jest gen. bryg. Stefanem Roweckim ps. "Grot" - dowódcą potężnej Armii Krajowej. Na stwierdzenie tego faktu przez Mertena, Rowecki tylko skinął głową i zakuty w kajdanach został odprowadzony do samochodu.
Pod eskortą przewieziono go na al. Szucha. Radość ze zdobyczy okazała się tak wielka, że nawet nie przeszukano dokładnie samego mieszkania pod numerem dziesiątym; był to błąd ponieważ mogliby Niemcy okrasić swoją wiktorię dużą liczbą tajnych szkiców, wykresów i wykazów, planów, pewną sumą pieniędzy, dziewięcioma krążkami złota oraz pistoletem Colt z amunicją, które to dobra były ukryte w skrytkach. Kilka dni później lokal został "wysprzątany" przez żołnierzy z referatu "998" AKowskiego kontrwywiadu.
Około południa cała Warszawa huczała już od plotek na temat aresztowania generała. W KG AK zapanowała gorączkowa atmosfera. Pojawiły się propozycje akcji zbrojnej, której celem byłoby odbicie dowódcy. Tymczasem Niemcy fetowali zwycięstwo: na Szucha panowała podniosła atmosfera i co chwilę pojawiali się kolejni oficerowie Wehrmachtu i SS aby cieszyć oczy zdobyczą. Trzeba przy tym podkreślić, że Rowecki był traktowany z należnymi honorami oraz mieszaniną szacunku i respektu. Natychmiast też wzmocniono ochronę. Rowecki był na Szucha kilkakrotnie przesłuchiwany, ale ze względu na swą rangę uniknął typowych metod Gestapo.
Aby nie stwarzać podziemiu okazji do zbrojnego odbicia dowódcy AK, w nocy 30.VI./1.VII. generał został drogą lotniczą przetransportowany do Berlina, gdzie osadzono go w centralnym więzieniu berlińskim przy Aleksander Platz. Gestapowcy bardzo gorliwie starali się popełniać niedyskrecje na temat wywiezienia "Grota" do Niemiec, aby uniknąć akcji AKowców.
ŚMIERĆ W Berlinie sprawę gen. bryg. S. Roweckiego prowadził SS-Sturmbannfuhrer (major) Harro Thomsen - szef referatu IV B2b RSHA zajmującego się polskim podziemiem. Kilkakrotnie "Grot" był przesłuchiwany w centrali Gestapo pod sławnym adresem Prinz-Albrecht-Strasse 8. Tu również generał był traktowany z odpowiednim szacunkiem i przesłuchanie przebiegało raczej w atmosferze rozmowy. Po dwóch tygodniach badań, tj. 16.VII.1943 Stefan Rowecki stanął w murach obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.
"Grot" był zaliczony do kategorii tzw. Ehrenhaftlig czyli VIPów. W związku z tym przetrzymywany był w odizolowanej części obozu przeznaczonej dla ważnych więźniów - w tzw. Zellenbau. W Zellenbau był trzymany w celi nr 71. Często odwiedzał go Harro Thomsen. Kilkakrotnie generał był też wywożony na przesłuchania do Berlina. Zamierzał nawet wykorzystać to jako możliwość ucieczki, ułożył nawet konkretny plan i zaczął go realizować.
Otóż pewien przychylny Polakom dyplomata z berlińskiego poselstwa Mandżukuo przekupił konwojentów. Kiedy samochód, którym wieziony będzie Rowecki, znajdzie się w Berlinie generał wyskoczy z niego (gdy ten zwolni na zakręcie), a strażnicy zareagują niewystarczająco dynamicznie. Zbieg ucieknie do chronionego immunitetem dyplomatycznym mieszkania posła Mandżukuo. Plan zaczął być realizowany gdy tymczasem okazało się, że... niespodziewanie zwiększono liczbę konwojentów do 12. Ucieczka nie mogła się udać. Rowecki zrezygnował.
W celi, w której przebywał generał znajdowało się łóżko, stołek i kibel (to najwłaściwsze określenie) oraz niewielkie, zakratowane okno. Dzień rozpoczynał się pobudką o 5:00, a kończył ogłoszeniem ciszy nocnej o 21:00. Generał przebywał w obozie w cywilnym ubraniu. Strażnicy Zellenbau nie wiedzieli - ze względów bezpieczeństwa - kto jest w nim więziony. Nieco lepiej poinformowany był dowódca bunkra - SS-Hauptscharfuhrer (starszy sierżant) Kurt Eccarius.
Stefan Rowecki kilkakrotnie pisał listy do rodziny. Były one dostarczane przez dwóch smutnych panów w cywilnych ubraniach (i z legitymacjami Gestapo w kieszeniach) do kuzynki generała Haliny Królikowskiej, mieszkającej w podwarszawskich Olszynach. Łącznie otrzymała ona sześć listów: pierwszy w połowie lipca 1943 r., kolejny 27.XII., a następne w marcu, kwietniu i maju 1944 r. Szósty i ostatni list dotarł 24.VI.1944 i nosił datę 27.V. Rodzina zwrotną drogą posyłała mu również listy oraz paczki żywnościowe i z drobiazgami codziennego użytku.
Stefan Rowecki, nie wiedząc o tym niestety, 1.I.1944 został mianowany generałem dywizji. Był to ostatni gest na jaki mógł się zdobyć rząd emigracyjny; fiaskiem bowiem zakończyły się próby nakłonienia Brytyjczyków do przeprowadzania wymiany więźniów za generała "Grota".
Jeśli nie liczyć przesłuchań, czas upływał Roweckiemu na korzystaniu z więziennego spacernika, rozmowach ze współwięźniami przez ścianę albo okno, a także na pisaniu. Generał bowiem zabrał się za spisywanie swoich wspomnień z okresu pierwszej wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej. Napisał również dwa testamenty: adresatem pierwszego była rodzina, drugiego - żołnierze Armii Krajowej.
Warto też dodać, że w obozie znacząco pogorszył się stan zdrowia Stefana Roweckiego. Jeden ze współwięźniów - lekarz, po powierzchownym zbadaniu "Grota" stwierdził u niego kamienie żółciowe. Niemcy nie spieszyli się z wydawaniem Roweckiemu środków przeciwbólowych. Choć ból doskwierał generałowi, to ten nie tracił dobrego humoru - jak wspominają współwięźniowie.
Rozmowy i przesłuchania prowadzone przez SS-Sturmbannfuhrera Harro Thomsena miały jeden strategiczny cel: doprowadzić do tego, aby Rowecki uznał wroga w Armii Czerwonej (która metodycznie zbliżała się do przedwojennych granic RP) i wydał rozkaz Armii Krajowej, by ta stanęła u boku Wehrmachtu do walki z sowietami. Nie trzeba chyba opisywać stosunku generała do takich propozycji. Mimo to Thomsen nie tracą nadziei, kontynuował swoją pracę.
Okoliczności śmierci i miejsce pochówku generała do dziś otulone są szczelną zasłoną tajemnicy i niewykluczone, że nigdy ich nie poznamy - wszelka dokumentacja Gestapo związana ze sprawą generała "Grota" spłonęła (jak utrzymuje Thomsen) w czasie oblężenia Berlina w kwietniu 1945 r. Najbardziej prawdopodobna wersja zdarzeń mówi, że kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie, próbowano Roweckiego z jeszcze większą intensywnością namówić do współpracy, a konkretnie do wydania rozkazu o zaprzestaniu walk. Wobec niezmiennie jednoznacznej postawy generała, a tym samym absolutnej nieprzydatności, Reichsfuhrer SS Heinrich Himmler polecił telefonicznie zgładzić gen. dyw. Stefana Roweckiego. Wszystkie dostępne poszlaki wskazują na to, że generał zamordowany w pierwszym tygodniu Powstania, tj. między 2 i 7 sierpnia 1944 r.
Z kronikarskiego obowiązku należy dodać, że Aleksander Grochowski - znajomy Roweckiego z czasów jego służby w 55. pułku - utrzymywał, że widział go żywego w obozie jeszcze w lutym 1945 r.
Tak oto - Wielkim Znakiem Zapytania - kończą się 49-letnie dzieje jednego z najwybitniejszych synów Rzeczypospolitej.
Do góry ODZNACZENIA Generał Rowecki w czasie swojej długiej służby został wielokrotnie odznaczony. Mało tego - wybitne dokonania "Grota" zostały docenione także po śmierci: sporo odrerów przyznano Roweckiemu pośmiertnie. Gdyby dziś Stefan Rowecki mógł stanąć w galowym mundurze przy wszystkich odznaczeniach byłby to zaiste imponujący widok. W istniejących biografiach wymienia się najczęściej tylko Krzyże Walecznych (których Rowecki zdobył aż 8, stając się tym samym swoistym rekordzistą w historii Wojska polskiego) i Virtuti Militari. Tutaj można zapoznać się z pełnym spisem odznaczeń przyznanych Roweckiemu na przestrzeni minionych lat.
Alex Lech Bajan Polish American from Washington DC CEO Email: polonia@raqport.com RAQport Inc. 2004 North Monroe Street Arlington Virginia 22207 Washington DC Area USA TEL: 703-528-0114 TEL2: 703-652-0993
